2002-2024 arasında ücret, maaş ve emekli aylığı dengesi nasıl değişti?

2002-2024 yılları arasında Türkiye’de ücret, maaş ve emekli aylıkları dengesinde önemli değişiklikler yaşandı.

Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberine göre, enflasyondan arındırılmış olarak en düşük memur maaşı %298, net asgari ücret %268 artarken, en yüksek memur maaşındaki artış %54, ortalama kamu işçisi ücretindeki artış %63, ortalama emekli memur aylığındaki artış ise %46’da kaldı. Bu durum, ücret, maaş ve emekli aylıkları arasındaki dengenin bozulmasına yol açtı.

Cumhurbaşkanlığı Strateji Bütçe Başkanlığı (SBB), Hazine ve Maliye Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası verilerine dayanarak, 2002 yılından bu yana kaydedilen nominal artış ile enflasyondan arındırılmış reel artış oranlarını hesaplıyor. Son yıllarda ücret, maaş ve emekli aylıklarındaki iyileştirmelerin genellikle “en düşük” gelir grupları üzerinden yapılmasının dengeleri bozduğu biliniyor. SBB’nin verileri, ücret, maaş ve aylık dengesindeki bozulmanın boyutlarını ortaya koyuyor.

En yüksek reel artış tarım bağ-kur’lu aylıklarında

2002-2024 yılları arasında en düşük memur maaşları nominal olarak 99 kat, reel olarak ise 3 kat arttı. 2002 yılında 392 TL olan en düşük memur maaşı, bu yıl 39.177 TL’ye yükseldi. Net asgari ücret ise aynı dönemde nominal olarak 91 kat, reel olarak 2,7 kat artış kaydederek 184,3 TL’den 17.002,1 TL’ye çıktı.

Emekli aylıklarında iyileştirmeler 2019 yılından beri ağırlıklı olarak en düşük emekli aylığının artırılması şeklinde yapılıyor. 2019 yılında 1000 TL olan en düşük emekli aylığı, bu yıl 12.500 TL oldu. Bu uygulama dolayısıyla Aralık 2002’de 65,8 TL olan BAĞ-KUR tarım ile 150 TL olan BAĞ-KUR esnaf emekli aylığı Temmuz 2024 tarihinde 12.500 TL’ye yükseldi. BAĞ-KUR tarım emekli aylığı nominal olarak 189 kat, reel olarak da 6,6 kat arttı. BAĞ-KUR esnaf emekli aylığı ise nominal olarak 82 kat, reel olarak 2,3 kat artış kaydetti.

En az artış emekli memur aylıklarında

Söz konusu dönemde en düşük artış ortalama emekli memur aylıklarında kaydedildi. Nominal artış %36 olurken, reel artış %46’da kaldı. En düşük emekli memur aylığı nominal olarak 38 kat artarken, reel artış %57 olarak gerçekleşti. En yüksek memur maaşı nominal olarak 38 kat artarken, reel artış %54’te kaldı. Ortalama kamu işçisi ücretleri nominal olarak 40 kat artarken, reel artış %63 oldu. En düşük SSK emekli aylıklarına baktığımızda ise nominal artış %52 olurken, reel artış %111,3 olarak kaydedildi.

Emekli memur ile çalışan memur arasındaki fark açıldı

SBB’nin verilerine dayanarak yapılan karşılaştırmalar, dengelerde ortaya çıkan bozulma tablosunu daha da netleştirdi. Memur maaşlarına geçen yıl yapılan 8.077 TL seyyanen zam emeklilere yansıtılmadı. Seyyanen zam şu an 14.493 TL olarak ödeniyor. Emekli memurların seyyanen zamdan yararlanmaması nedeniyle emekli memur aylıkları ile çalışan memur maaşları arasındaki fark açıldı.

En düşük emekli memur aylığı 2002 yılında en düşük memur maaşının %96’sı düzeyindeyken, bu yıl %38’e düştü. Ortalama memur emekli aylığı ise 2002 yılında ortalama memur maaşının %87’si oranında iken, bu yıl %41’e geriledi. Emekli memur aylıkları asgari ücret ile karşılaştırıldığında ise daha çarpıcı bir tablo ortaya çıkıyor. 2002 yılında en düşük emekli memur aylığı, net asgari ücretin %204 fazlası iken, bu yıl asgari ücretin %87’sine geriledi. Ortalama emekli aylığının net asgari ücrete oranı da aynı dönemde %272’den %108’e geriledi.

En yüksek memur maaşı eridi

En yüksek memur maaşı, 2002 yılında en düşük memur maaşının 7,8 katı düzeyindeyken, bu yıl 3 katı düzeyine geriledi. En dramatik düşüş, en yüksek memur maaşlarında yaşandı. Ortalama memur maaşının en düşük memur maaşına oranı 1,47 kattan 1,1 kata geriledi. Ortalama kamu işçisi ücretinin net asgari ücrete oranında da benzer bir gelişme yaşandı. 2002 yılında net asgari ücretin 5,49 katı olan ortalama kamu işçisi ücreti, bu yıl asgari ücretin 2,43 katına geriledi.

En düşük BAĞ-KUR tarım ve esnaf emekli aylıkları, 2002 yılında sırasıyla asgari ücretin %36 ve %81’i düzeyindeyken, bu yıl her ikisi de asgari ücretin %74’ünde eşitlendi. En düşük SSK emekli aylığının net asgari ücrete oranı 2002 yılında 1,39 iken, bu yıl %80’e geriledi.

Sonuç olarak 2002-2024 yılları arasında ücret, maaş ve emekli aylıkları dengesindeki bu değişiklikler, çalışanlar ve emekliler arasındaki gelir farkını artırdı. Ekonomik dengesizliklerin ve sosyal adaletsizliklerin artması, Türkiye’nin sosyal yapısını olumsuz etkiledi.

Ücret ve maaş dengesi ne oldu?

Ücret ve aylık dengesi nasıl değişti?