Adli yardım hakkını sınırlayan düzenlemeye iptal

Anayasa Mahkemesi, kamuya yararlı dernek ve vakıflar dışında kalan özel hukuk tüzel kişilerini adli yardım hakkı kapsamının dışında tutan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 334. maddesinin (2) numaralı fıkrasını, Anayasa’nın 36. maddesindeki mahkemeye erişim hakkına aykırı buldu. Diyarbakır 3. İdare Mahkemesi tarafından yapılan itiraz üzerine gündeme gelen iptal kararı, Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi.  

Esas sayısı 2024/78, karar sayısı 2024/164 olan dosyada, Anayasa Mahkemesi, söz konusu düzenlemenin, ekonomik zorluklar nedeniyle yargılama masraflarını karşılayamayan tüzel kişilerin hak arama özgürlüğünü ve adil yargılanma hakkını ölçüsüz biçimde sınırladığına hükmetti. Karar, mahkemeye erişim hakkının tüm hukuk sistemleri için temel bir hak olduğunu ve bu hakkın ekonomik koşullarla engellenemeyeceğini vurguladı.  

Mahkeme, düzenlemenin yalnızca kamuya yararlı dernek ve vakıfları kapsamakla sınırlı olmasının, diğer tüzel kişilere yönelik bir ayrımcılık yarattığını ve Anayasa’nın eşitlik ilkesine de aykırı düştüğünü belirtti. Ayrıca adli yardımın, yargılamanın tarafları arasındaki ekonomik eşitsizliği azaltmayı hedefleyen önemli bir mekanizma olduğuna dikkat çekildi.  

Kararın gerekçesinde, Anayasa’nın 13. maddesi uyarınca temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasının ölçülülük ilkesine uygun olması gerektiği hatırlatılarak, iptali istenen düzenlemenin bu kriterlere uymadığı ifade edildi. Mahkeme, tüzel kişilere yönelik adli yardım kısıtlamalarının kaldırılmasıyla, hukuk sisteminin daha kapsayıcı ve adil bir yapıya kavuşacağını kayda geçirdi.

İptal edilen düzenleme, yalnızca kamuya yararlı dernek ve vakıfların adli yardım imkanlarından faydalanabilmesini öngörüyordu. Yeni düzenleme yapılana kadar, ekonomik zorluk içindeki tüm özel hukuk tüzel kişilerinin adli yardım talebinde bulunabileceği bildirildi.