Emekli maaşı hesaplama sistemi değişiyor

Türkiye’de emeklilik sistemi, çalışanların ve emeklilerin ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalırken, bu alanda köklü bir reform yapılması gerektiği uzun süredir konuşuluyordu. Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında açıklanan yeni düzenlemelerle bu reformlar hayata geçirilecek.

Yeni sistemin ayrıntılarını Sabah gazetesinden Faruk Erdem kaleme aldı.

Yeni sistem, çalışanların daha uzun süre aktif olarak çalışmasını teşvik ederken, prim gün sayısı ve çalışma süresi gibi faktörlerin emekli maaşını daha fazla etkilemesini sağlayacak.

Prim Gün Sayısı ve Çalışma Süresi Etkili Olacak

Yeni düzenlemelere göre, emekli maaşını belirleyen parametrelerde önemli değişiklikler öngörülüyor. Mevcut sistemde, emekli maaşının hesaplanmasında üç ayrı dönem (1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası) için farklı yöntemler uygulanıyor. Bu durum, hem sigortalılar hem de sistem için karmaşık bir yapı oluşturuyor. Yeni sistemle birlikte, sadece Sosyal Güvenlik Prime Esas Kazanç (SPEK) değil, çalışanların toplam prim gün sayısı ve çalışma süresi de maaşı belirlemede daha büyük bir rol oynayacak.

Bu değişiklikle, emeklilikte daha yüksek maaş almak isteyenlerin sistemde daha uzun süre kalması teşvik edilecek. Böylece, çalışanların emekli olduklarında alacakları maaşın daha adil bir şekilde hesaplanması sağlanacak.

Güncelleme Katsayısında Sabitleme Düşünülüyor

Mevcut sistemde, emekli maaşı hesaplanırken kullanılan güncelleme katsayısı, her yıl enflasyon ve büyüme oranlarına göre değişiyor. Bu durum, yıllar arasında emekli olanlar arasında maaş farklılıklarına yol açıyor. Örneğin, 2024 yılında emekli olacak bir sigortalı, 2025 yılında emekli olacak birine göre yaklaşık yüzde 30 daha fazla maaş alabiliyor. Yeni sistemde bu farklılıkların önüne geçmek amacıyla güncelleme katsayısının sabitlenmesi düşünülüyor. Böylece, yıllara göre maaş farkı ortadan kalkacak ve daha istikrarlı bir emeklilik sistemi oluşturulacak.

Karma Yapı Sadeleşecek

Emekli maaşı hesaplanırken uygulanan mevcut üçlü yapı, sistemi oldukça karmaşık bir hale getiriyor. 1999 öncesi dönem, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası dönemler için farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları kullanılıyor. Bu durum, hem emeklilik hizmeti alan vatandaşların hem de bu hizmeti sunan kurumların kafasını karıştırıyor. Yeni düzenlemelerle, bu karma yapı sadeleştirilecek ve tek bir oran ve güncelleme katsayısı ile hesaplama yapılacak. Bu sayede, çok prim ödeyen ve uzun süre çalışan sigortalıların daha yüksek maaş aldığı bir sistem oluşturulacak.

Taban Maaş Uygulaması ve Sorunları

Son yıllarda uygulanan taban maaş düzenlemesi, düşük maaş alan emekliler için bir avantaj sağlasa da, sistemde bazı sorunlara yol açıyor. Özellikle pandemi döneminde getirilen bu uygulama ile, düşük maaş alan emeklilere Hazine’den yapılan destekle daha yüksek maaş ödemesi yapılıyor. Ancak bu durum, belirli sorunları da beraberinde getiriyor.

Sıfır Zam Sorunu

Taban maaş uygulaması nedeniyle, her zam döneminde sıfır artış sorunu ortaya çıkıyor. Ocak ve Temmuz aylarında yapılan enflasyon artışları, taban maaşın altında maaş alan emeklilerin maaşlarına uygulanmadığı için, bu emekliler sıfır zam almış oluyor. Bu durum, her zam döneminde 3-4 milyon emekliyi etkiliyor ve sürdürülebilir bir çözüm gerektiriyor.

Çok Çalışana Az Maaş Sorunu

Taban maaş uygulaması, çok çalışan ve yüksek prim ödeyen sigortalılar açısından da adaletsizlik yaratıyor. Örneğin, 9 bin gün Bağ-Kur primi ödemiş bir esnaf ile 3.600 gün prim ödeyerek emekli olmuş bir kişi, aynı taban maaşı alabiliyor. Bu durum, sistemin adaletli bir şekilde işlemediğini gösteriyor ve düzenlemelerle düzeltilmesi planlanıyor.

Kayıt Dışılık ve Gizli Kayıt Dışılık Sorunu

Taban maaş uygulaması, yüksek prim ödemenin karşılığının olmaması algısını yaratarak, kayıt dışılığı ve gizli kayıt dışılığı teşvik ediyor. Bu durum, hem devletin vergi ve prim gelirlerini azaltırken, hem de çalışanların emeklilikte mağdur olmasına yol açıyor. Yeni sistemde, bu sorunun çözülmesi ve kayıt dışılığın önlenmesi amaçlanıyor.

Daha Adil ve Sürdürülebilir Bir Emeklilik Sistemi Hedefleniyor

AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, emeklilik sisteminde yapılacak değişikliklerle ilgili açıklamalarda bulunarak, daha adil ve sürdürülebilir bir sistemin inşa edilmesi gerektiğini vurguladı. Güler, Avrupa’daki emeklilik sistemlerinden örnek alınması gerektiğini belirterek, "Gelişmiş ülkelerde emeklilik yaşı genellikle 65-70 arasında değişiyor. Bizim ülkemizde ise 40-50’li yaşlarda emeklilik yaygın. Bu, sistemin sürdürülebilirliği açısından bir sorun teşkil ediyor. Prim miktarı, prim süresi ve yaş gibi kriterleri dikkate alarak daha dengeli bir emeklilik sistemi oluşturmalıyız" dedi.

Güler ayrıca, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın desteğiyle uygulanan taban maaş düzenlemesinin olumlu yanlarına dikkat çekerken, bu uygulamanın sürdürülebilir hale getirilmesi gerektiğini belirtti. "Taban maaş uygulaması, düşük maaş alan emekliler için bir avantaj sağlıyor. Ancak bu durum sürdürülebilir değil. Daha dengeli ve adil bir sistem kurmalıyız" ifadelerini kullandı.

2024’ün Üçüncü Çeyreğinde Düzenlemeler Geliyor

Orta Vadeli Program kapsamında yapılacak düzenlemelerin 2024 yılının üçüncü çeyreğinde hayata geçirilmesi planlanıyor. Yapılacak teknik çalışmalar sonucunda taslaklar oluşturulacak ve bu taslakların yeni yasama döneminde gündeme gelmesi bekleniyor. Yeni sistemle birlikte, Türkiye’de emeklilik sistemi daha adil, sürdürülebilir ve anlaşılır hale getirilecek. 

Haftalık Çalışma Süresinde Değişiklik Gündemde Değil

Öte yandan, kamu ve özel sektörde haftalık çalışma saatlerinin düşürülmesiyle ilgili bir çalışmanın olmadığını belirten Güler, "Şu anda gündemimizde böyle bir çalışma yok. Ancak pandemi döneminde bazı sektörlerde esnek çalışma modelleri uygulanmaya başladı. Bu tür modeller, belirli meslek kollarında ve uzaktan çalışma gibi durumlarda değerlendirilebilir. Ancak genel olarak çalışma saatlerinde bir değişiklik öngörmüyoruz" dedi.

Türkiye’de emeklilik sisteminde köklü değişiklikler yapılacak ve bu değişikliklerle, sistemin daha adil ve sürdürülebilir hale gelmesinin temini hedefleniyor. OVP kapsamında yapılacak düzenlemelerle, prim gün sayısı ve çalışma süresi emekli maaşını daha fazla etkileyecek. Güncelleme katsayısının sabitlenmesi ve karma yapıdan sade bir yapıya geçiş, sistemin daha anlaşılır ve adil olmasını sağlayacak. 2024 yılının üçüncü çeyreğinde hayata geçirilmesi planlanan bu düzenlemelerle emeklilikte adaleti ve sürdürülebilirliği hedefleniyor.