Engelliye 'İn aşağı, bindiğine say' diyen otobüs şoförünün fiiline 142 bin lira ceza

İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) şoförü, engelliye ayrımcılık yapan özel halk otobüsünü işleten firmaya yaklaşık 142 bin lira idari para cezası verdi

Ankara'da EGO’ya bağlı özel halk otobüsüne binmek isteyen bir engelli kişi, otobüs şoförü tarafından "İn aşağıya. Şimdiye kadar bindiğine say. Sen bir de sağlam olsan bize ne yapardın kim bilir." şeklinde hakaret içeren sözlerle araca alınmadı.

Bu olay sosyal medya ve yazılı basında geniş yankı uyandırmış ve kamuoyunda tepkilere yol açtı.

Bu durumunun ayrımcılık yasağına aykırılık teşkil ettiği iddiası ile TİHEK desen işlem başlattı.

TİHEK’in kararında, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu'na göre, bu tür insan hakları ihlallerini incelemek ve karara bağlamak kurumun görevleri arasında olduğu kaydedildi.

Kararda, olayın safatatı geniş bir şekilde ele alındı. İnceleme sırasında, Ankara Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessese (EGO) Genel Müdürlüğü'nden alınan bilgilere göre, engelli vatandaşın ücretsiz seyahat hakkının engellendiği ve konunun 06 HO … plakalı bir özel halk otobüsü ile ilgili olduğu belirtildi. EGO, bu otobüs için 375,00 TL park ücreti tahsil edildiğini ayrıca cezai işlem uygulandığını bildirdi.

EGO'nun sunduğu belgelerden, söz konusu otobüsün Metsan İnsan Kaynakları Depoculuk Otomotiv Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. tarafından işletildiği anlaşıldı. Ancak, şirket resmi görüşünü sunmadı ve yasal süreçleri ihmal etti.

S.S. Ankara Şehir İçi ve Mücavir Alan Halk Otobüsleri Kara Yolu Yolcu Taşıma Kooperatifi'nden alınan bilgilere göre, 06 HO plakalı otobüsün sahibi ve işleticisi Metsan İnsan Kaynakları Depoculuk Otomotiv Sanayi ve Ticaret Ltd. olduğu, bu şirket ile kooperatif arasındaki sözleşmeye göre zararların karşılanması konusunda düzenlemeler bulunduğu belirlendi.

TİHEK'in değerlendirmesine göre, Ankara'da özel halk otobüsüne binmeye çalışan engelli bir bireyin şoför tarafından ayrımcı sözlerle otobüse alınmadığına dair haberler kamuoyunda tepkilere yol açtı. 6701 sayılı Kanun'a göre, ayrımcılık yasağı hükümleri kapsamında, hizmet sunumu sırasında ayrım, dışlama veya kısıtlamanın meydana gelmesi gerekmekte.. Değerlendirmeye göre, engelli bireyin toplu ulaşım hizmetinden yararlanmak istediği ve şoförün engelli vatandaşa yönelik ayrımcı davranışının, ayrımcılık yasağı kapsamında incelenmesi gerektiği belirlendi.

Uluslararası sözleşmeler ve mahkeme kararlarına göre, ayrımcılık; objektif ve makul bir neden olmaksızın aynı durumdaki kişilere farklı muamelede bulunulması olarak tanımlandığı işaret edildi. Ayrımcılığın tespiti için, muameledeki farklılığın objektif ve makul bir gerekçeye sahip olmaması ya da meşru bir amaç izlenmemiş olması gerektiği dile getirildi.

Anayasa Mahkemesi kararlarına göre, nesnel ve makul bir şekilde haklılaştırılamayan farklı muameleler ayrımcılık olarak kabul edildiğinin altı çizildi.  Bu nedenle, hukuksal durumları aynı olanlara yönelik farklı muamelenin objektif ve makul bir sebebe dayanması ve farklı muamelenin öngörülen meşru amaç ile orantılı olması gerektiği aktarıldı.

Birleşmiş Milletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme'ye göre, engelliliğe dayalı ayrımcılık, insan hak ve temel özgürlüklerinin engellilik sebebiyle gerçekleştirilen her türlü ayrımı, dışlamayı veya kısıtlamayı kapsamakta. Türkiye'de 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ve diğer ilgili mevzuat, engellilerin toplumsal hayata diğerleriyle eşit bir şekilde tam ve etkin katılımlarını sağlamayı amaçlıyor.

İncelemeye konu olayda, şoförün engelli vatandaşa yönelik ayrımcı davranışı, ayrımcılık yasağının ihlali olarak değerlendirildi. Muhatap şirket tarafından işletilen otobüse alınmayan engelli vatandaşın toplu taşımadan ücretsiz yararlanma imkânından mahrum bırakıldığı ve ayrımcılık yasağının ihlal edildiği sonucuna varıldı.

Son olarak EGO Genel Müdürlüğü'nün engelli bireyin özel halk otobüsüne alınmaması üzerine gerekli denetimi yaptığı ve sorumlu şirket hakkında mevzuat kapsamında yaptırım uyguladığı belirlendi. Bu nedenle, denetim yükümlülüğünü yerine getiren EGO Genel Müdürlüğü'nün ayrımcılık yasağının ihlali nedeniyle sorumlu tutulamayacağı değerlendirildi.

Sonuç olarak TİHEK, başvuruda ayrımcılık yasağı ihlali yapıldığına karar verdi.

Muhatap şirket hakkında 141.934 TL idari para cezası uygulanmasına karar verildi.

Kararın taraflara tebliğine ve kamuoyuna duyurulmasına karar verildi.