EYT, ekonomi ve deprem iç göçü tetikledi

TÜİK’in 2023 yılı İç Göç İstatistikleri, Türkiye'de yaşanan iç göç hareketlerinde dikkat çekici değişiklikler olduğunu ortaya koydu.

Ekonomim'den Özder Şeyda Uyanık'ın haberini MEMUR5.COM editörü derledi.

Rapora göre, büyük şehirlerde yaşam şartlarının değişmesi, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesi ve 6 Şubat deprem felaketlerinin etkisiyle önemli bir göç dalgası yaşandı. Özellikle İstanbul, son yıllarda büyük oranda göç veren şehirler arasında yer alırken, iç göçün farklı nedenlerle tetiklendiği belirlendi.

İstanbul göçün başrolünde

TÜİK verilerine göre, İstanbul 2018 yılından itibaren net göç vermeye başladı. 2018'de yaklaşık 210 bin kişi şehirden ayrılırken, 2019’da göç azalarak 120 bin kişi İstanbul’a geri döndü. Ancak bu trend 2023 itibariyle yeniden değişti ve İstanbul’dan göç edenlerin sayısı hızla arttı. 2022 yılında 32 bin 788 kişi İstanbul’dan ayrılırken, 2023 yılında bu sayı 168 bin 623’e yükseldi. Göç nedenleri arasında daha iyi yaşam koşulları arayışı, emeklilik ve iş bulma umudu ön plana çıktı.

EYT’nin göçe etkisi

2023’te yürürlüğe giren EYT düzenlemesi, iç göç üzerinde önemli bir rol oynadı. EYT kapsamında emekli olan vatandaşlar, büyükşehirlerin yüksek maliyetlerinden kaçarak, daha sakin ve uygun maliyetli yaşam alanlarına yöneldi. Özellikle 45-49 yaş grubundaki emekliler arasında şehir değiştirenlerin oranı, 2018 yılına göre yüzde 514 oranında artarken, bu artış 2022’ye göre yüzde 1.359 seviyesine ulaştı. Benzer şekilde, 50-54 yaş grubunda da 2018’e göre yüzde 153, 2022’ye göre yüzde 352 oranında bir artış yaşandı. Bu göç dalgası, büyük şehirlerden daha küçük şehirlere ve kırsal alanlara doğru bir yönelime işaret ediyor.

Deprem felaketlerinin göç üzerindeki etkisi

6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli meydana gelen depremler, Türkiye’de iç göç hareketliliğini önemli ölçüde etkiledi. Deprem felaketinden en çok etkilenen iller olan Hatay, Malatya ve Kahramanmaraş en fazla göç veren iller oldu. Bu illerden ayrılan depremzedeler, başta Ankara, İstanbul ve Mersin olmak üzere çeşitli şehirlere göç etmek zorunda kaldı. Doğal afetler nedeniyle başka bir ile taşınanların oranı, toplam iç göçün yüzde 14,47'sini oluşturdu.

Ekonomik şartlar ve göç

İç göç hareketlerinin diğer önemli bir nedeni de ekonomik faktörler oldu. TÜİK verilerine göre, yüksek enflasyon ve yaşam maliyetlerindeki artış, özellikle büyükşehirlerde daha belirgin hissedildi. Bu durum, büyük şehirlerden ayrılanların sayısını artırdı. 2023'te, İstanbul’dan daha iyi konut ve yaşam koşulları arayışıyla göç edenlerin sayısı yüzde 800'den fazla artarak 43 bin 317 kişiye ulaştı. Özellikle ev sahibi olma umuduyla şehir değiştirenler arasında, İstanbul başı çekerken, İzmir ve Yozgat en çok tercih edilen şehirler arasında yer aldı. 

İç göçün diğer dinamikleri

TÜİK verilerine göre, İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerden ayrılan vatandaşlar, çoğunlukla Sivas, Kastamonu ve Çorum gibi memleketlerine geri döndü. İş bulma ümidiyle en çok göç veren iller ise Diyarbakır, Tokat ve Van oldu. Öte yandan, daha iyi konut ve yaşam koşulları nedeniyle en fazla göç alan şehirler Adana, Gaziantep ve Şanlıurfa oldu. Aile bireylerine bağlı olarak gerçekleşen göç de artış gösterdi. Özellikle emeklilik ve ev alma nedeniyle şehir değiştirenlerin sayısında ciddi bir yükseliş yaşandı.

Gelecekte iç göçün dinamikleri

İç göçün dinamikleri, Türkiye’de demografik ve ekonomik yapının önemli bir parçası olmaya devam ediyor. EYT gibi yasal düzenlemeler, doğal afetler ve ekonomik koşullar göç hareketliliğini etkilemeye devam edecek. Özellikle emeklilik nedeniyle şehir değiştirenlerin sayısındaki artışın, büyük şehirlerdeki nüfus yoğunluğunu azaltıcı bir etkisi olacağı düşünülüyor. Ekonomik belirsizlikler ve yaşam maliyetlerinin yüksekliği de önümüzdeki dönemde bu dinamiklerin en önemli belirleyicileri arasında yer alacak. 

Sonuç olarak, TÜİK’in verileri, Türkiye’de iç göçün çok boyutlu bir şekilde gerçekleştiğini ve bunun ekonomik, sosyal ve doğal etkenlerden derinden etkilendiğini gösteriyor. EYT düzenlemesi, deprem felaketleri ve ekonomik koşullar, Türkiye'nin iç göç haritasını yeniden şekillendiriyor.