Kamuda çift ücret sorunu: Memurlar birden fazla ücret alabilir mi?

Kamu görevlilerinin birden fazla kurum ve kuruluşta görev alarak bu görevlerinden ayrı ayrı ücret almaları uzun yıllardır tartışma konusu olmaya devam ediyor. Eski Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı Muhammet Emin Zararsız, Karar gazetesinde yer alan değerlendirmesinde, kamuda görev yapan üst düzey bürokratların aynı anda birden fazla kurumda yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu gibi görevlerde yer alarak, her birinden ayrı ayrı ücret almalarının nasıl yasal düzenlemelere dayandığını ve bu uygulamanın nasıl değiştiğini detaylı bir şekilde ele aldı.

Zararsız, kamuoyunda sıkça eleştirilen bu uygulamanın tarihsel arka planını şu şekilde özetliyor: “Çok uzun zamandır kamu kurum ve kuruluşlarında üst düzey görevlerde bulunan kişilerin aynı anda birden fazla kurum ve kuruluşun yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyeliğinde ve komisyon, heyet, komite gibi organlarda görev almaları ve bunların her birinden ayrı ayrı ücret almaları, yazılı ve görsel medyada eleştirel bir şekilde yer alır. Ancak hükûmetten bu konuda kamuoyunu tatmin edecek bir açıklama gelmezdi. Tartışmanın yoğun olduğu zamanlarda, özellikle seçim öncesi dönemlerde ise hükûmet bu uygulamaya son verileceğini ve kamu görevlilerinin birden fazla görevde bulunmalarının engelleneceğini reform paketlerinde eylem olarak duyururdu.”

Yasal Düzenlemeler ve Uygulamalar

Kamu personel sistemini düzenleyen yasal çerçeveler, memurların ve diğer kamu görevlilerinin asli görevleri dışında farklı görevlerde yer alıp almayacaklarını belirliyor. Zararsız, bu konuda şunları dile getiriyor: “657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun ‘Ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı’ başlıklı 28. maddesi, memurların Türk Ticaret Kanunu'na göre tacir veya esnaf sayılmalarını gerektirecek faaliyetlerde bulunamayacaklarını, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamayacaklarını ve ticari vekil ya da kolektif şirkette ortak olamayacaklarını açıkça belirtir.”

Ancak bu yasakların, belirli durumlarda esnetildiğine dikkat çeken Zararsız, "Memurlar ve diğer kamu görevlileri, asli görevleri dışında kurum ve kuruluşların yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu, danışma kurulu üyeliklerinde ve benzeri organlarda görev alabilirler. Bunun yanı sıra, aynı anda birden fazla görevde bulunmaları konusunda da mevzuatta bir yasaklayıcı hüküm bulunmamaktadır," diyor.

2015'ten Sonra Uygulamada Değişiklik

Kamu görevlilerinin birden fazla görevde bulunarak ayrı ayrı ücret almasına ilişkin ilk düzenlemeler 2001 yılında yapılmıştı. Zararsız, bu düzenlemelerin nasıl değiştiğini şöyle açıklıyor: “4 Temmuz 2001 tarihli ve 631 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile memurların ve diğer kamu görevlilerinin asli görevleri dışında birden fazla kurum ve kuruluşun yönetim kurulu, denetim kurulu, tasfiye kurulu gibi görevlerde yer alması hâlinde yalnızca birinden ücret alabilecekleri hükme bağlanmıştı.”

Ancak, 2015 yılından itibaren bu uygulamada bir ayrım yapılmaya başlandığını belirten Zararsız, “Ödenecek ücret, 2014 yılına kadar Yüksek Planlama Kurulu tarafından belirlenen tutarla sınırlı iken, 2015 yılından itibaren kamu ve özel sektörde görev alanlar arasında bir farklılık getirildi. Bu değişiklikle birlikte bazı kamu görevlilerinin aynı anda birden fazla görevde bulunarak her birinden ücret alması mümkün hale geldi,” ifadelerini kullanıyor.

Mevcut Durum ve Tartışmalar

Kamuda çift ücret alma uygulaması son dönemde yeniden gündeme geldi. 2024 yılında yayınlanan Tasarruf Tedbirleri Genelgesi'nde bu konuya atıfta bulunularak, kamu görevlilerinin birden fazla yerden ücret almasının önüne geçilmesi amacıyla düzenlemeler yapılacağı duyuruldu. Zararsız, bu konuda yaşanan gelişmeleri şu sözlerle değerlendiriyor: “17 Mayıs 2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanan Tasarruf Tedbirleri Genelgesi ile birlikte, kamu görevlilerinin birden fazla kurumda görev alarak ayrı ayrı ücret alması uygulaması yeniden ele alındı. Bu genelge ile birlikte, aynı anda birden fazla görevde bulunan kamu görevlilerinin yalnızca bir görevlerinden ücret alabileceği hükme bağlandı.”

Ancak Zararsız’a göre, bu düzenleme yeterli değil: “Kamu görevlilerinin aynı anda birden fazla kurumda görev almaları ve bu görevlerinden ücret almaları uygulamasına yönelik daha kapsamlı bir yasal düzenlemeye ihtiyaç var. Aksi takdirde, kamuoyunda bu konudaki eleştiriler devam edecektir.” 

Zararsız, son olarak şunları ekliyor: “Kamuda çift ücret alma konusu, yalnızca hukuki bir mesele değil, aynı zamanda kamuoyu nezdinde önemli bir etik sorundur. Bu nedenle, yapılacak yasal düzenlemelerin, hem hukuki hem de etik açıdan kamuoyunu tatmin edecek nitelikte olması gerekiyor.”

Kamu görevlilerinin birden fazla yerden ücret almasına yönelik tartışmalar, özellikle seçim dönemlerinde ve ekonomik sıkıntıların yaşandığı dönemlerde sıkça gündeme gelirken, bu konuda yapılan yasal düzenlemeler ve uygulamalar kamuoyunu tatmin edici nitelikte bulunmuyor. M. Emin Zararsız'ın değerlendirmeleri, bu sorunun çözümü için daha kapsamlı ve net düzenlemelere ihtiyaç duyulduğunu ortaya koyuyor. Kamuoyunun bu konudaki beklentisi, kamu görevlilerinin görev aldıkları her kurumdan ayrı ayrı ücret almasının önüne geçilmesi ve bu tür uygulamaların şeffaf bir şekilde denetlenmesi yönünde.

Bu bağlamda, önümüzdeki dönemde yapılacak yasal düzenlemelerin ve uygulanacak politikaların kamuoyunun beklentilerini karşılayıp karşılamayacağı büyük merak konusu.