Kıdem tazminatı hesabı nasıl Yapılır? Giydirilmiş ücret nedir?

Kıdem tazminatı, işçinin çalışma hayatındaki en önemli haklarından biridir ve bu tazminatı doğru hesaplamak, işçi ve işveren açısından büyük önem taşır. Habertürk'ten Ahmet Kıvanç, kıdem tazminatının hangi koşullarda hak edildiği, nasıl hesaplandığı ve hesaba dahil edilen unsurlar hakkında detaylı bir analiz yaptı. İşçilerin bu konuda merak ettiklerine cevap niteliğindeki bu analiz, kıdem tazminatının giydirilmiş ücret üzerinden nasıl hesaplandığını ve hangi unsurların dikkate alındığını gözler önüne seriyor.

Kıdem Tazminatına Kimler Hak Kazanır?

Kıdem tazminatına hak kazanmak için işçinin aynı işyerinde en az bir yıl süreyle çalışmış olması gerekiyor. Ancak, bu sürenin doldurulması, kıdem tazminatının otomatik olarak alınabileceği anlamına gelmiyor. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, bazı özel durumların ortaya çıkması gerekiyor. Bu durumlar arasında şunlar yer alıyor:
- İşçinin emekli olması,
- Askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılması,
- Kadın işçilerin evlendikten sonra bir yıl içinde işten ayrılması,
- İşverenin haklı bir neden olmaksızın işçiyi işten çıkarması,
- İşçinin haklı bir nedenle iş akdini feshetmesi.

Bunun yanı sıra, yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getiren işçiler de kıdem tazminatına hak kazanabilir. Örneğin, işçi emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurmuş ancak yaş şartını henüz karşılamamışsa, işten ayrılarak kıdem tazminatı talep edebilir.

Kıdem Tazminatı Son Ücret Üzerinden Hesaplanır

Kıdem tazminatı, işçinin işyerindeki son aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanır. Ancak, işçiye sadece temel ücret değil, düzenli olarak yapılan çeşitli ödemeler de dikkate alınır. Bu nedenle kıdem tazminatı hesaplanırken, çıplak ücret değil, "giydirilmiş ücret" temel alınır. Giydirilmiş ücret, işçiye sağlanan tüm yan ödemelerle birlikte hesaplanır ve bu hesaplama, işçinin çalışma süresi boyunca aldığı diğer sosyal hakları da kapsar.

Giydirilmiş Ücrete Dahil Edilen Ödemeler Nelerdir?

Giydirilmiş ücret, işçiye yapılan çeşitli ek ödemeleri içerir. Bu ek ödemeler arasında şunlar bulunur:
- Yol yardımı: İşçiye sağlanan yol masrafı veya işe geliş-gidiş için sağlanan servis hizmeti.
- Yemek yardımı: İşverenin iş yerinde sağladığı yemek ya da işçiye verilen yemek parası veya yemek çeki.
- Yakacak yardımı: İşçinin kış aylarında yakıt giderlerine destek amacıyla aldığı yakacak yardımı.
- Giyim yardımı: İşçiye düzenli olarak yapılan giyim yardımları.
- Teşvik primi: İşçiye performans veya hedef gerçekleştirme gibi nedenlerle yapılan teşvik ödemeleri.
- Kıdem ücreti: İşçinin kıdemine bağlı olarak işveren tarafından yapılan ek ödemeler.
- Kira-barınma yardımı: İşverenin işçiye sağladığı kira yardımı veya iş yerinde barınma imkânı.

Bu tür düzenli ödemeler, kıdem tazminatı hesabında dikkate alınan kalemlerdir. Ancak, bu ödemelerin devamlılık arz etmesi gerekmektedir. İşverenin bir defaya mahsus yaptığı yardımlar veya ödemeler, kıdem tazminatının giydirilmiş ücret hesaplamasına dahil edilmez.

Giydirilmiş Ücret Hesaplanırken Dikkat Edilecek Hususlar

Kıdem tazminatı hesabında dikkate alınan bu ödemelerin işçiye düzenli olarak yapılmış olması önemlidir. Örneğin, işverenin bir defaya mahsus verdiği primler veya bayram harçlıkları bu hesaplamaya dahil edilmez. Öte yandan, işçiye düzenli olarak verilen yol, yemek, giyim yardımları gibi ödemeler dikkate alınır. Ahmet Kıvanç, bu ödemelerin kıdem tazminatına esas olan ücrete eklenirken, son bir yıl içindeki toplam ödemenin 365’e bölünerek günlük miktarının bulunması gerektiğini belirtiyor. Bu miktar, işçinin çıplak ücretine eklenir ve toplamda kıdem tazminatı tutarını oluşturur.

Yemek ve Ulaşım Yardımı Kıdem Tazminatına Dahil Edilir

İşçinin kıdem tazminatı hesaplanırken, iş yerinde verilen yemek bedeli veya işçiye sağlanan ulaşım hizmeti de hesaba katılır. Örneğin, işverenin iş yerinde yemek verdiği ya da işçiye yemek karşılığı para veya yemek çeki sağladığı durumlar, giydirilmiş ücrete eklenir. Aynı şekilde, işveren tarafından sağlanan servis hizmeti ya da işçiye verilen ulaşım yardımı da kıdem tazminatı hesabında dikkate alınır.

Örneğin, işçiye sağlanan yemek ve ulaşım yardımlarının toplamı 5000 TL ise ve işçinin brüt maaşı 20.002,50 TL ise, kıdem tazminatı 25.002,50 TL üzerinden hesaplanır. Yani bu ek yardımlar, işçinin brüt maaşına eklenerek tazminatın giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanması sağlanır.

Kıdem Tazminatı Hesabında Zamlar Nasıl Etkili Olur?

İşçinin kıdem tazminatının doğru bir şekilde hesaplanabilmesi için, yıl içinde yapılan maaş zamları da dikkate alınır. Ahmet Kıvanç, bu konuda şu örneği veriyor: Yılda 4 ikramiye alan bir işçi düşünelim. Bu işçi, yıl içinde üç ikramiyeyi 10 bin lira üzerinden almış, ancak yılın son ikramiyesini zamlı olarak 15 bin lira almış olsun. Bu durumda, kıdem tazminatı hesaplanırken tüm ikramiyeler, yıl içinde yapılan son zamlı ödeme üzerinden, yani 15 bin lira üzerinden hesaplanır. Aynı kural, yıl içinde zamlanan yol ve yemek yardımları gibi düzenli ödemeler için de geçerlidir.

Kıdem Tazminatı Tavanı Uygulaması

Kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınacak bir diğer önemli nokta ise tazminatın tavanıdır. Türkiye'de kıdem tazminatının belirli bir tavanı vardır ve işçinin brüt maaşı ne kadar yüksek olursa olsun, kıdem tazminatı bu tavanı aşamaz. 2024 yılının Temmuz-Aralık dönemi için belirlenen kıdem tazminatı tavanı 41.828,42 TL’dir. Yani, işçinin giydirilmiş ücreti 50 bin TL veya daha yüksek olsa bile, her yıl için alabileceği kıdem tazminatı 41.828,42 TL ile sınırlıdır.

Bu tavan sınırı, her altı ayda bir memur maaş katsayısına göre yeniden belirlenir ve işçiler, kıdem tazminatlarını bu sınır dahilinde alırlar.