Köpeklerin aldıkları Koku, adli delil sayılsın

- ORHAN ONUR GEMİCİ - Emniyet Genel Müdürlüğü Uyuşturucu ile Mücadele Daire Başkanlığınca, olayların aydınlatılması ve suçluların yakalanması için görev köpeklerinin koklayarak buldukları emarelerin hukuki delil sayılmasına yönelik çalışmaların masaya yatırıldığı "1. Adli Koku Semineri" düzenlendi.

Gölbaşı Köpek Eğitim Merkezi'ndeki seminere Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü, Ankara Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı köpek üretim ve eğitim merkezlerinden yetkililer ile konuyla ilgili uzman akademisyenler katıldı. 

İki gün süren seminerde görev köpeklerince olay yerinde bulunan emarelerin hukuki delil sayılmasının önündeki engeller ve bunların aşılmasıyla adli olayların aydınlatılmasında elde edilecek kazanımlar görüşüldü.rnrnAlanında uzman akademisyenlerce "kokunun fizyolojisi", "köpeklerin koku duyusu" ve "kokunun hukuki boyutu"na ilişkin sunumlar yapıldı.rnrn- "Toplumlar güvenliği sağlanabildiği takdirde refah içinde yaşayabiliyor" Seminerin açılış konuşmasını yapan Emniyet Genel Müdürlüğü Uyuşturucu ile Mücadele Daire Başkan Vekili Cengiz Erişir, toplumların güvenliklerini sağlayabildikleri takdirde refah içinde yaşayabileceklerini belirterek, Türkiye'nin üzerinde bulunduğu coğrafyanın tarihin birçok döneminde hain saldırıların merkezinde yer aldığını söyledi.rnrnErişir, ülkeler arasındaki sınırların ortadan kalktığına dikkati çekerek, şunları kaydetti:

"Terör ve global silah' denilen uyuşturucuyla mücadele, ülke insanımızın güvenliğini sağlayabilme ve onları sağlıklı yarınlara taşıyabilme adına alabileceğimiz tedbirler elbetteki görüş açımızla sınırlıdır. Biz bu manadaki görüş açımızı ne kadar revize eder, ne kadar bilimsel temellere oturtursak, huzur ve refah seviyemizi bir o kadar ileriye taşımış oluruz. Sadece bilimsel yaklaşımlar ve teknolojik gelişmelerle güvenlik sorununun üstesinden gelmememiz yok denecek kadar azdır. Nitekim bu noktada karşımıza çıkan ve bizlere büyük avantaj sağlayan görev köpeklerinin çok büyük bir yeri ve önemi vardır."Köpeklerin insan hayatındaki kullanım alanlarına değinen Erişir, görev köpeklerinin terör saldırılarını önlemeye yönelik çalışmalardaki önemini vurguladı.Erişir, ilgili kurumlarla yürütülen çalışmalar sonucunda patlayıcı madde arama görev köpeği kapasitesinde 2015'ten itibaren yüzde 300 artış sağlandığını anlattı.rnrn- "Hiçbir dedektör, bir K9'un burnuyla başa çıkamıyor." Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (TUBİM) Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Hamit Hancı, adli tıbbın sadece tıpla ilgili olmadığını, son dönemde pek çok bilim dalıyla çalışma alanlarının kesiştiğini belirterek, olayların adli bilim dallarına ait yöntemlerle çözüme kavuşturulmasına ilişkin bilgi verdi.rnrnKokunun adli delil sayılabilmesi için bazı hukuki sorunlar bulunduğunu, adli bilimlerin adli koku konusunda yeterli çalışma yapamadığını anlatan Hancı, "Adli tıpta ilaçlara, patlayıcılara, canlı ve ölü insana ait uçucu organik bileşenlerin meydana getirdiği kokuların tespiti, adli araştırmalarda çok önemli yer tutuyor. Bunlarla ilgili dedektörler geliştirildi ancak hiçbir dedektör, bir K9'un burnuyla başa çıkamıyor." diye konuştu.

Hancı, dedektör köpeklerin yetiştirilmesi konusunda bilimsel, teknik ve hukuki altyapının daha da güçlendirilmesinin önemine dikkati çekerek, konuya rehberlik etmesi amacıyla uzmanlarca "Adli Koku" kitabını çıkardıklarını söyledi.

- "Delil için köpeğin geçmişteki başarısı tek kriter değildir". Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı ve TUBİM Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Yener Ünver de kokunun hukuki boyutu ve delil olarak kabul edilebilmesi hakkında yaptığı sunumda, köpeklerle arama yapılabilmesiyle ilgili Türk yargı kararlarından bazı örnekler verdi.Almanya'da koku izlerinin karşılaştırılmasında köpeklerin kullanılmasına ilişkin düzenlemelere değinen Ünver, koku izleri karşılaştırılırken hava ve nem gibi unsurların nötr hale getirilmesi, teknik personel ve yeterli teknik cihazın hazır tutulması gerektiğini anlattı.

Ünver, köpeklerin davranışları ve tepkilerinin farklı etkenlerle değişkenlik gösterebileceğini kaydederek, "Köpeklerin yetiştirilmeleri ve sınavları kadar köpeklerin davranışlarının yorumlanması da önemli. Köpek kullanıcısının ve bilirkişinin dinlenilmesi büyük katkı sağlayacaktır. Delil için köpeğin geçmişteki başarısı tek kriter değildir. Somut olayın koşulları önem taşımaktadır." ifadelerini kullandı.

- Alman mahkemesinin kriterlerirnrnÜnver, Federal Almanya Mahkemesinin bir kokunun tek başına delil kabul edilebilmesi için belirlediği kriterlerin "Bavyera Emniyeti sınavını geçen köpeklerin kullanılması", "aramada ilgili kişiden doğrudan alınan koku izinin kullanılması", "birbirinden ayrı iki köpek tarafından iz aranması", "bir köpeğin yöneticisinin diğer aramaya katılmaması" ve "mahkeme ve bilirkişinin denetimi için her aramanın kayıt altına alınması" olduğunu söyledi. Görev köpeklerinin eğitimi ve somut olaylarda kullanımının standarda uygun olmasının gerekliliğini vurgulayan Ünver, sadece arama köpeklerinin davranışlarıyla arama veya mahkumiyet kararı verilmesinin erken olduğunu, bunun üzerinde çalışılması gerektiğini anlattı.

Ünver, delil ve emare ayrımı yaparken elde edilenlerin değerlendirilmesinde bilirkişiden yararlanılması ve kokunun delil kabul edilmesi için objektif kriterlerin bulunması gerektiğini kaydetti.- KEM'de görev köpeği eğitimirnrnKöpek Eğitim Merkezi (KEM) Şube Müdürü Şükrü Orhan da görev köpeği yetiştirme ve kullanma faaliyetleri ile bu çalışmaların tarihçesine ilişkin bilgi paylaşımında bulundu. Yıllık 50 yavru köpeğin KEM'de eğitime alındığını belirten Orhan, yetiştirmenin yanı sıra satın alma ve hibe yoluyla da köpek temin ettiklerini söyledi.Orhan, yıllık 200 köpek ve idarecisini yetiştirme kapasiteleri bulunduğunu anlatarak, görev köpeklerinin kullanımıyla ilgili "Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu" ile "Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği"nin ilgili maddelerinin uygulandığını ifade etti.rnrnJandarma Genel Komutanlığı Köpek Eğitim Birlik Komutanı Jandarma Yüzbaşı Engin Sakallıoğlu da görev köpeklerinin komutanlık bünyesinde kullanılmasına ilişkin bilgi verdiği sunumunda, ihtiyaçlar doğrultusunda suç ve suçlu ile mücadele kapsamında hizmet köpeği ve sorumlularını yetiştirdiklerini vurguladı.1 Ocak 2017'ye kadar yaklaşık bin 500 hizmet köpeği idarecisinin eğitim aldığını belirten Sakallıoğlu, yerli köpek ırklarının görev köpeği olarak kullanılması için yaptıkları Ar-Ge çalışmalarını anlattı.

- Görev köpeklerinden gösterirnrnSeminerin ikinci gününde Kriminal Daire Başkanlığı, AFAD, KEM Şube Müdürlüğü, Ankara Emniyet Müdürlüğü Çevik Kuvvet Şubesi ve Ankara Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı bünyesindeki görev köpekleri ve idarecileri gösteri yaptı. Farklı cinslerdeki görev köpekleri, idarecilerinden aldıkları komutlarla performans sergiledi.KEM Şube Müdürlüğünde görevli Komiser Canan Soysal idaresindeki uyuşturucu arama köpeği "Mamba", çok sayıda kutu arasından uyuşturucunun saklı olduğu kutuyu kısa sürede buldu. Polis memuru Dursun Kaya idaresindeki bomba arama köpeği "Zet"in aracın motor kısmına yerleştirilen sahte bombayı bulduğunda pasif tepki vermesini katılımcılar ilgiyle izledi. Teröristin gasbettiği araçtan polislere ateş etmesinin canlandırıldığı olayda, Ankara Emniyet Müdürlüğü Çevik Kuvvet Şubesinde görevli asayiş devriye saldırı köpeği "Jago"nun teröriste müdahalesi, izleyicilerden büyük alkış aldı.

- Sonuç bildirgesi Seminerin ardından açıklanan sonuç bildirgesinde, adli bilimlerin üzerinde yeterince çalışılmamış eksik alanlardan birinin de adli koku olduğu, Türk Ceza Kanunu'nun ilgili maddelerine göre, yaralama ve travma sonrasında duyu ve organlardan birinin işlevini kaybetmesinin cezanın artırılma sebebi ve tazminat davalarındaki maluliyetin belirlenmesinde önemli işleve sahip olduğu hatırlatıldı.

Bildirgede ilaçlara, patlayıcılara, canlı ve ölü insanlara ait uçucu organik bileşenlerin meydana getirdiği kokuların tespitinin adli araştırmalarda çok önemli yer tuttuğuna işaret edilerek, dedektör köpeklerin yetiştirilmesinde bilimsel, teknik ve hukuki altyapının daha da güçlendirilmesinin suçla mücadeledeki öneminin kavranmasıyla koku seminerinin düzenlendiği bildirildi. Alanda çalışanların ilk kez bir araya geldiğine işaret edilerek, bilimsel anlamda görüş alışverişinde bulunulduğu kaydedildi.

En güçlü hafızanın koku hafızası olduğu ve kokunun suç halinde bir kanıt değeri taşıması gerektiği belirtilen bildirgede, alanda yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulduğu sonucuna varıldığı vurgulandı.