Oy kullanırken nelere dikkat etmelisiniz?

~~1 Kasım'daki milletvekili genel seçiminde oyların geçerli sayılması için oy pusulasının üzerinde, "evet" ya da "tercih" mühründen başka bir işaret, yazı veya imza bulunmaması gerekiyor.

Yüksek Seçim Kurulunun (YSK)  26. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'nde sandık kurullarının oluşumu ile görev ve yetkilerini düzenleyen genelgesine göre sandıklar, okul (özel okullar ve özel dershaneler dahil) avlusu veya salonların elverişli kısımları gibi geniş ve umumi yerlere konulacak.

Açık yerlerde, saçağı, sahanlığı, sundurması bulunan yerler üstün tutulacak. Kapalı oy verme yerleri, yeterli aydınlatması ve masası olan, oy serbestliğini ve gizliliğini sağlayacak nitelikte olacak.

Ayrıca seçimin güvenliğini sağlamakla görevli kolluk güçleri dışında, özel güvenlik görevlileri ve belediye zabıtaları gibi görevliler de dahil olmak üzere resmi üniforma ve silah taşıyanlar sandık alanına giremeyecek.

Adaylar ve siyasi partiler ile bağımsız adayların sandık başlarında görevlendirecekleri müşahitlerin kamu hizmetlerinden yasaklı olmayan, ergin kimselerden belirlenmesi gerekecek. Bu şartları taşımayan kimse müşahit olamayacak ve sandık alanından uzaklaştırılacak.

Oy verme gününde sandık kurulunun yapacağı işleri de düzenleyen genelgeye göre, sandık çevresinde düzenin sağlanması sandık kurulu başkanına ait olacak.

Sandık Kurulu, oy verme saatinden 1 saat önce sandık başında toplanarak ant içecek. Gerekli işlemlerin tamamlanmasının ardından oy verme işlemine geçilecek.

Onaylı sandık seçmen listesinde yazılı her seçmen, oy verme yetkisine sahip olacak. 298 sayılı kanunda sayılan istisnalar dışında, sandık seçmen listesinde kaydı olmayanların oy kullanmalarına izin verilmeyecek.

Her seçmen, kanunda sayılan istisnalar dışında, hangi sandık seçmen listesinde kayıtlı ise ancak o sandıkta oy kullanabilecek. Bir seçmen, birden fazla oy kullanamayacak.

Oyunu kullandıktan sonra sandık başından ayrılmayan seçmene, başkan uzaklaşmasını hatırlatacak. Seçmen yine orada kalırsa, başkan onu kolluk aracılığı ile uzaklaştıracak.

Oy verme süresi

1 Kasım Pazar günü oy verme için saat 08.00'den 17.00'ye kadar geçecek zaman oy verme süresi olacak. Ancak YSK'nın 2015/1572 sayılı kararı uyarınca Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde ve bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında oy vermenin başlangıç ve bitiş saatleri 07.00-16.00 olarak uygulanacak.

Oy vermenin bitiş saati geldiği halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmenler varsa sandık kurulu başkanı bunları saydıktan ve kimliklerini aldıktan sonra sıra ile oylarını kullanmalarına izin verecek. YSK'nın belirlediği bitiş saatinden sonra gelen seçmen oy kullanamayacak.

Oy verme günü sandık başına gelen seçmenler, sandık kurulu önüne kurul başkanı tarafından sıra ile birer birer alınacak. Gebeler, hastalar ve engelliler sıra ile bekletilmeden oylarını verecek. Sandıkta görevlendirilen güvenlik görevlileri ve yaşlıların da bekletilmeden oy kullanmalarına izin verilebilecek.

Sandık kurulu başkanı,  oy zarfıyla birleşik oy pusulasının hiçbir yerinde herhangi bir işaret bulunmadığını gösterecek.

Sandık başına gelen seçmen, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan, nüfus cüzdanı, resmi dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hakim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askeri kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmi nitelikteki belgelerden birini başkana verecek ve seçmen sıra numarasını söyleyecek. Bu belgelerden birini vermeyen seçmen oy kullanamayacak.

Belediyeler ile köy veya mahalle muhtarlarınca düzenlenip onaylanan kimlik belgeleri, seçmenin kimliğinin tespitinde geçerli olmayacak.

Üzerinde Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası olmayan resimli ve resmi bir kimlik belgesi ibraz eden seçmenin oy kullanabilmesi için bu belgelerin yanında ayrıca seçmen bilgi kağıdını veya nüfus müdürlüklerince verilmiş nüfus kayıt örneğini ibraz etmesi gerekecek.

''Tercih'' veya ''evet'' mühürleri olacak

Sandık kurulu önüne alınan seçmen, oyunu kullanmadan önce kimlik belgesini varsa seçmen bilgi kağıdını başkana verecek ve kimliğini ispat edecek.

Başkan tarafından seçmene kapalı oy verme yerine girmeden önce, birleşik oy pusulasında tercih ettiği siyasi parti veya bağımsız aday için ayrılan bölümden dışarı taşırmamak suretiyle ''tercih'' veya ''evet'' mührünü basması, ''tercih'' veya ''evet'' mührü dışında herhangi bir yerine imza atmaması veya işaret koymaması, aksi halde oyunun geçersiz sayılacağı, birleşik oy pusulasını düzgün bir şekilde katlayıp zarfa koyması ve yapıştırması gerektiği belirtilecek.

Seçmenin, cep telefonu, fotoğraf veya film makinesi gibi görüntü kaydedici veya haberleşme sağlayıcı cihazlarla kapalı oy verme yerine girmesinin yasak olduğu ve cezasının bulunduğu, bu tür cihazlar varsa oy verme işlemi bittikten sonra iade edilmek üzere bırakılması gerektiği hatırlatılacak.

Yeni bir oy pusulası verilmeyecek

Birleşik oy pusulasından başka, zarfa hiçbir şey koymaması, aksi halde kullandığı oyun geçersiz olacağı, seçmene birleşik oy pusulası verildikten sonra hata veya başka bir neden ileri sürülerek yeni bir birleşik oy pusulası verilemeyeceği de açıklanacak.

Tutuklular yeterli güvenlik tedbirleri alındıktan sonra, ceza infaz kurumu idaresinin belirleyeceği bir düzen içinde oy kullanacakları sandık bölgesine getirilecek. Tutukluların serbest ve gizlilik içinde oylarını kullanmaları sandık kurulunca sağlanacak. Seçmenlerden ceza infaz kurumlarında tutuklu bulunanlar, oyunu kullandıktan sonra yetkililerce sandık alanından götürülecek.

Zarf ve birleşik oy pusulasını alan seçmenin oyunu kullanmadan önce danışmak veya görüşmek amacı ile başka bir yere gitmesine veya sandık alanında başka bir kimse ile görüşmesine izin verilemeyecek.

Seçmen, kapalı oy verme yerinden dışarı çıkmadıkça, hiç kimse oraya giremeyecek ancak oy pusulasını hazırlamak için, kapalı oy verme yerinde, normal süreden fazla kalan seçmenler, kurul başkanı tarafından makul bir süre verilerek uyarılacak. Bu uyarıya rağmen kapalı oy verme yerinden çıkmayan seçmen, oradan çıkarılacak.

Görme engelliler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni aksaklıkları açıkça belli olanlar, o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımıyla oylarını kullanabilecek. Bir seçmen birden fazla engelliye yardım edemeyecek.

Okuma-yazma bilmeyen seçmenlere, oylarını kullanmaları konusunda başkaları tarafından sandık alanında yardım edilmeyecek. Okuma-yazma bilmeyen seçmen, sorduğu ve istediği takdirde kurul başkanı, birleşik oy pusulası üzerinde bulunan siyasi parti işaretlerinden hangisinin hangi partiye ait olduğunu veya bağımsız adaylara nasıl oy verileceğini açıklayacak.

Seçmen, kapalı oy verme yerinde birleşik oy pusulasında tercih ettiği siyasi parti ya da bağımsız aday için ayrılan bölümü "evet" ya da "tercih" mührüyle işaretleyecek, oy pusulasını zarfa koyacak, zarfı sandığa atacak ve listede isminin karşısındaki bölümü imzalayacak.

Sayım açık yapılacak

İlçe seçim kurulu başkanı tarafından kendilerine oy kullanma hakkı bulunduğuna ilişkin olarak belge verilen görevliler, bu belge ile görevli oldukları sandık bölgesinde oy verecek.

Milletvekilleri, milletvekili kimliği ile seçmen bilgi kağıdını; milletvekili adayları ise herhangi bir il seçim kurulu başkanınca milletvekili adayı olduklarına ilişkin meşruhat verilmiş seçmen bilgi kağıdını göstermek suretiyle kayıtlı oldukları seçim çevresi dışında da oylarını kullanabilecek. İlçe seçim kurulunca 298 sayılı kanunun ilgili hükmü uyarınca düzenlenen seçmen bilgi kağıtları esas alınacak.

Oy verme bitince, kurul başkanı bunu yüksek sesle ilan edecek ve oy vermenin bittiği saat tutanak defterine geçirilecek.

Oy sandıkları, sandık seçmen listesindeki bütün seçmenler oylarını kullanmış olsalar bile oy verme saati bitmeden açılamayacak. Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde ve bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında saat 16.00'dan önce, geri kalan illerde ise 17.00'den önce açılamayacak.

Sayım ve döküm açık yapılacak. Kullanılmayan birleşik oy pusulaları ve zarflar ayrı ayrı paketler haline getirilerek mühürlenecek, sayılacak. Bu sayı da sandık sonuç tutanağına geçirilecek. Kullanılmayan oy pusulaları ve zarflar ilçe seçim kuruluna teslim edilecek. Sandık kurulu başkanı, mühürleri de bir zarfa koyarak ağzını kapatacak.

Sandık, oy verme yerinde hazır bulunanların gözü önünde, sandık kurulu başkanı tarafından açılacak. Sandıktan çıkan zarflar, sandık kurulu başkanı tarafından yüksek sesle iki defa sayılacak. İki sayım arasında fark olursa, üçüncü sayım yapılarak sonucuna göre işlem yapılacak ve o seçimde kullanılan toplam zarf sayısı tespit edilecek. Verilen oy aynı anda sayım döküm cetveline işlenecek.

Cetvel, sandık kurulu başkanı ve siyasi parti temsilcisi tarafından imzalanacak ve mühürlenecek. Sandık sonuç tutanağının onaylı bir sureti, sandık kurulu tarafından sandık çevresi içinde herkesin görebileceği bir yere asılacak. Bu tutanak oy verme gününden itibaren bir hafta süreyle asılı kalacak.

Sandık sonuç tutanağının birer sureti, yeteri kadar hazırlanarak sandık kurulu başkanı ve üyelerince imzalandıktan ve mühürlendikten sonra seçime katılma yeterliliği olan ve talep eden siyasi parti ve bağımsız adayların müşahitlerine verilecek. Ayrıca, siyasi parti temsilcilerinin de imzaladığı sonuç tutanakları ile sayım döküm cetvelleri elektronik ortamda taranıp SEÇSİS üzerinden seçime katılan siyasi partilere gönderilecek.

Sandıklar, bütün seçimlere ait sayım ve döküm işlemleri bitinceye kadar oy verme yerinden çıkarılamayacak. Oyların sayım ve dökümüne derhal başlanacak, açık ve aralıksız yapılacak. Şikayet ve itirazlar, işi durdurmayacak.

Sayım-döküm cetvelinde, siyasi partilerin ve bağımsız adayların aldığı oylar, orada bulunanlara, başkan tarafından yüksek sesle ilan edilecek.

Oy pusulalarının geçerli olmayacağı haller

Arkasında "Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu" filigranı ve sandık kurulu mührü bulunmayan oy pusulaları ile hiçbir yerine "evet" ya da "tercih" mührü basılmamış, siyasi partilere veya bağımsız adaylara ayrılan alanlardan birden fazlasına mühür basılmış oy pusulaları geçerli sayılmayacak.

Sandığın ait olduğu seçim çevresinden başka bir seçim çevresi için düzenlenmiş oy pusulaları da geçerli kabul edilmeyecek.

Bütünlüğü bozacak şekilde yırtılmış veya koparılmış, üzerinde "evet" ya da "tercih" mührü dışında veya bu mühürler yerine herhangi bir özel işaret, isim, imza kaşesi, mühür veya parmak izi basılan, üzerinde yer alan siyasi partilere veya bağımsız adaylara ait bölümleri belirgin şekilde karalanmış, çizilmiş veya işaretlenmiş olan oy pusulaları da geçersiz sayılacak.

Üzerinde yer alan matbu yazıların ve şekillerin dışında yazılar, harfler veya sayılar yazılmış, şekiller çizilmiş birleşik oy pusulaları geçerli kabul edilmeyecek.

Zarfın içinde el ilanı, broşür ya da özel bir işaret, yazı, şekil taşıyan kağıt veya işaret amacı taşıyan herhangi bir madde çıkması halinde, bu zarftan çıkan oy pusulaları hesaba katılmayacak.

Oyların geçerli sayılacağı haller

Zarfların açılması veya oyların okunması sırasında oy pusulasının yırtılması, bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması durumunda oylar geçerli sayılacak.

Herhangi bir şekilde lekelenmiş olup da bunun özel olarak işaret koymak amacıyla yapılmadığının anlaşılması durumunda, bu oy geçerli kabul edilecek.

Bir siyasi parti veya bağımsız aday alanına basılan mührün sadece iki parti alanını ayıran çift çizgili bölgeye taşmış olması durumunda oy geçerli sayılacak.

Başka bir siyasi partinin veya bağımsız adayın alanına taşmamak kaydıyla bir siyasi partinin alanına birden çok mühür basılması halinde de oy geçerli kabul edilecek.

Sandık kurulunca geçerli oy pusuları, tutanaklar, imzalı sayım ve döküm cetvelleri, geçersiz, itiraza uğrayan oy pusulaları, kullanılmamış oy zarfları ve pusulalar ayrı ayrı paketlenecek, üyelerce imzalanıp mühürlenecek torbaya konularak tekrar mühürlenip, imzalanacak.

Hazırlanan mühürlü torba ve sadık kurulu mührü, en az iki üye tarafından en kısa zamanda ilçe seçim kurulu başkanına teslim edilecek. İlçe seçim kurulu torbayı, tamamlanan sandık kurullarından aldıkları seçim sonuçlarını SEÇSİS'te elektronik ortamda birleştirerek, il seçim kurulu başkanlıklarına ve siyasi partilere bildirecek.

Sandık kurulu iş ve işlemlerine itiraz

Sandık kurulu başkanlarının veya bu kurulların yaptıkları işlemlere, aldıkları tedbirlere, bunlara benzer sair işlemlerine veya herhangi bir kimsenin, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un koyduğu yasaklara aykırı hareketlerine karşı sandık kurullarına şikayette bulunulabilecek.

Ayrıca, sandık kurullarının kararları, oyların sayım ve dökümü ile tutanakların düzenlenmesine ilişkin iş ve işlemleri aleyhine, ilçe seçim kuruluna itiraz edilebilecek. Bu itirazlar, sandık sonuç tutanağının düzenlenip başkan ve üyeler tarafından imzalanmasına kadar sözle veya yazıyla, sandık kurulları vasıtasıyla yapılabileceği gibi oy verme gününden sonraki salı günü saat 15.00'e kadar doğrudan ilçe seçim kurullarına yazılı olarak yapılabilecek.

Sandık başı iş ve işlemlerine karşı, ilçe seçim kuruluna itiraz edilebilmesi için, önce sandık kuruluna şikayet veya itirazda bulunulmuş olması şartı aranmayacak.

İlçe seçim kurulları, itirazları en geç itirazın yapıldığı tarihten sonraki ikinci gün saat 17.00'ye kadar karara bağlayacak.