Şok...Şok... 20 milyon tüketici kredi kart borcunu ödeyemiyor

Türkiye'de 20 milyon tüketici, kredi kart borcunu ödeyemiyor. Ayrıca 36 milyon kredi kartının limiti ay bitmeden doluyor.

Tüketici Birliği Federasyonu, 'Tüketicinin Nabzı; Cüzdanımızda Ne Var?' araştırmasının sonuçlarını açıkladı.

Akajans'ın haberine göre, Tüketicilerin kredi kartı kullanım alışkanlıklarına ilişkin kamuoyu araştırması sonuçlarını değerlendiren Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkanı Mehmet Bülent Deniz “Acil önlem alınmasını gerektiren büyük bir sorun yaşanmaktadır” dedi.

Deniz'in açıklaması şöyle:

"Tüketici Birliği Federasyonu tarafından Haziran 2022’den itibaren, Tüketicinin Nabzı adıyla her ay farklı bir temayı ele alan kamuoyu araştırması yapılmaktadır. 2022 Temmuz ayında, tüketicilerin kredi kart kullanım alışkanlıkları ve borçluluk durumunun tespitine ilişkin kamuoyu araştırması, Cüzdanımızda Ne Var? başlığı ile İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süphan Nâsır ve Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Figen Öcal yönetiminde gerçekleştirilmiştir.

Tüketici Birliği Federasyonu tarafından geçtiğimiz yıl Aralık ayından bu yana, kredi kart borçluluğu ve yasal takibe düşen tüketici sayısındaki hızlı artışa dikkat çekilerek, bu soruna ilişkin ekonomi yönetiminin önlem alması gerektiğine işaret edilmiştir.

Nitekim yapılan kamuoyu araştırması sonuçlarına göre, tüketicilerin yüzde 33’ü kredi kart hesap özetinin tamamını ödeyememektedir. Halen kullanımda olan doksan milyon kredi kartının olduğu düşüldüğünde, yaklaşık 20 milyon tüketicinin cebindeki 30 milyon kredi kartının borcu her ay kısmi ödeme yapılarak ötelenmektedir. Hesap özeti borcunun tamamını ödeyemeyenlerin sayısının son üç ayda belirgin bir artış göstermiş olması da, ülke ekonomisinde yaşanan krizin boyutlarını açıkça ortaya koymaktadır. Ekonomik kriz ve yüksek enflasyonun yakın zamanda giderilememesi durumunda, halen yasal takipte olan 750 bin tüketiciye, milyonlarca tüketicinin eklenmesi kaçınılmaz olacaktır.

Yine yapılan kamuoyu araştırması sonucuna göre, 36 milyon kredi kartının limiti dönem bitmeden dolmaktadır. Sağlık, kasap, manav, bakkal ve market alışverişleri büyük oranda kredi kartı ile yapılmakta, hatta semt pazarlarında dahi kredi kartı kullanımının yoğunlaştığı tespit edilmektedir. Bu sonuç, kredi kartı harcamalarının büyük oranda tüketicinin yaşamını sürdürmesi için zorunlu olarak satın almak zorunda olduğu kalemlerde gerçekleştiğini ortaya koyan ve sonuç olarak ekonomide yaşanan krizi gösteren başka bir olgudur.

Elde edilen bu sonuçlar, ülke ekonomisine ilişkin resmi diğer göstergelerle teyid edilmektedir. Öyle ki, tüketicinin kredi kart borcu nedeniyle yaşadığı zorluk nedeniyle geçtiğimiz hafta Cumhurbaşkanlığı Kabine toplantısında bu konunun ele alınacağı duyurulmuş, ancak toplantı sonrası buna ilişkin açıklama yapılmamıştır.

Ekonomi yönetiminin hane halkı borçluluğu ve özellikle kredi kart borçları konusunda acilen önlem alması ve kredi kart borç stokunun eritilmesi yönünde çalışma yapması gerekmektedir.

Bu nedenle;

1-Öncelikle yasal takip süresi olan 90 günlük süre, salgın döneminde olduğu gibi 180 veya daha fazla süreye çıkarılmalıdır.

2-Kredi kart borç stokunun eritilmesi için de, kredi kart borçlarına yapılandırma olanağı getirilmelidir. Ancak önceki yıllarda olduğu gibi sadece yasal takibe düşen kredi kartı borçları değil halen hesap özetinin kısmi olarak ödenerek ötelenen ve dolayısıyla halen yasal takibe düşmemiş kredi kart borçlarının yapılandırılması hedeflenmelidir.

Bu önlemlerin acilen yaşama geçirilmemesi durumunda, aileleriyle birlikte milyonlarca tüketici kısa bir süre sonra yasal takipler nedeniyle ekonominin dışına itilecek, haciz baskısı ile karşı karşıya kalacaktır."

TÜKETİCİNİN NABZI “Cüzdanımızda Ne Var?”

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süphan Nâsır ve Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Figen Öcal tarafından hazırlanan "Cüzdanımızda Ne Var? kamuoyu araştırmasının ayrıntılı analiz belgesi:

Tüketici Birliği Federasyonu, her ay farklı bir konuda Tüketicinin Nabzı’nı tutuyor. Temmuz ayının teması ise kredi kartları.

Tüketici Birliği Federasyonun Temmuz 2022’deki Cüzdanımızda Ne Var kamuoyu araştırması İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim
Üyesi Prof.Dr. Süphan Nâsır ve Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Figen Öcal tarafından yapılmıştır.
Araştırma 23-31 Temmuz 2022 tarihleri arasında Tüketici Birliği Federasyonun kayıtlı veri tabanındaki tüketicilerin katılımı ile gerçekleşmiştir.
Araştırmaya 439 kişi katılım göstermiştir. Araştırmaya katılanların yaklaşık %93’ü kredi kartı kullanmaktadır. Araştırmaya katılanların demografik
özellikleri araştırma raporunun en sonunda verilmiştir.
Araştırmaya katılanların yaklaşık %43’ü bir, %38’i iki, %13’ü üç ve %6’sı dört ve üstü kredi kartına sahip olduklarını belirtmişlerdir.

İşverenlerin yaklaşık %45’i, esnafların yaklaşık %40’ı, profesyonel meslek sahibi ve memurların da yaklaşık %20’si aktif olarak üç ve üstü kredi
kartı kullanmaktadırlar. Hanedeki toplam gelir seviyesi artıkça aktif olarak kullanılan kredi kart sayısı da artmaktadır. Hanedeki toplam gelirini
50000 TL ve üstü beyan edenlerin yaklaşık %40’ı; 40000-49999 TL arası beyan edenlerin ise yaklaşık %27’si üç ve üstü kredi kartı kullanmaktadırlar.

Haneye asgari ücret ve altında gelir giren ailelerde % 86,70 oranında sadece bir kredi kartına sahip oldukları dikkat çekmektedir. Bu gelir grubunun
borcu geri ödeyememe riskinin yüksek olması nedeniyle bankalar bu gruba kredi kartı imkanlarını kısıtlı şekilde sunduğu düşünülmektedir. Asgari
ücret ve altında gelir elde edilen haneler kredi kartıyla bile harcama yapma imkânı kısıtlı bulunmaktadır.

Hane içinde sahip olunan toplam kredi kart sahipliği incelendiğinde hane içinde üç ve üstü kredi kart sahipliği yaklaşık %58 olduğu görülmektedir.

Aylık harcamalarının %75’inden fazlasını kredi kartı ile yaptıklarını ifade edenlerin oranı %41’e dayandığı görülmektedir. Kredi kartı ile yapılan
ortalama aylık harcama tutarını 5500 TL altı olduğunu beyan edenlerin oranı yaklaşık %40 iken 5500 TL-9999TL olduğunu beyan edenlerin oranı
ise yaklaşık %31dir. 30000 TL ve üstü aylık ortalama harcaması olanların ise oranı yaklaşık %6’dır.

Araştırmya katılanların %87’si kredi kartlarının limitini yeterli bulduklarını söylemişlerdir. Bankalar, kişilere kredi kartı limiti tanımlamakta zorluk
çıkarmadığı ayrıca çok sayıda banka olması ve kredi kartı rekabeti nedeniyle kişilerin birden fazla kredi kartları kullanmaları, limit sorunu
yaşamamalarında etkili olduğu düşünülmektedir.

Aktif olarak kullanılan kredi kartının limitinin dönem sonu gelmeden dolduğunu söyleyenlerin oranı yaklaşık %17 iken ara sıra limitinin dolduğunu
ifade edenler ile bu rakam %40’a dayanmıştır.

En çok kredi kartı limit problemi ile karşılaşanlar:
 Düşük gelir grupları (5500 TL altı, 5500-6999 TL ve 7000-9999TL),
 Öğrenci, esnaf ve çalışmayanlar
 Kirada oturanlar
 Hane halk sayısı yüksek olanlar
 Aktif olarak kullanılan kredi kart sayısı fazla olanlar

Araştırmaya katılanların %66,5’i kredi kartı borcunun tamamını zamanında ödediğini belirtmişlerdir. %1,2’si kredi kartı borcunu hiç ödeyemezken
yaklaşık %32’si ise kısmi ya da borcun asgari tutarını ödemektedirler.

Kredi kartı borcunun tamamını zamanında ödeyemenler ise daha çok:
 Düşük gelir grupları (5500 TL altı, 5500-6999 TL ve 7000-9999TL),
 Öğrenciler, ücretli çalışanlar ve çalışmayanlar
 Kirada oturanlar
 Aktif olarak kullanılan kredi kart sayısı fazla olanlar
Dikkat çekici bir sonuç ise kredi kartı borcunu hiç ödeyemediğini söyleyenler arasında emekli, öğrenci ve ücretli çalışanlar dışında profesyonel
meslek sahibi kişler de bulunmakta. Kredi kartı borcunu hiç ödeyemediğini belirtenler ise daha çok aktif olarak bir ya da iki kredi kartı kullananların
olduğunu görmekteyiz.

Kredi kartı borcunu ödeyemenlerin %60’ı nakit avans çekmektedirler. Özellikle günümüzdeki enflasyonist ortamda fiyatlar ve maliyetler hızla
artarken, kredi kartı ödemelerinde sorun yaşayan mesleklerin sabit gelirlilerden oluştuğu dikkat çekmektedir. Dar ve sabit gelirli meslek gruplarında
harcamalar hızla artarken gelirlerin yeterince artmaması kredi kartı ödemelerinde sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Genellikle bankalarda daha
uygun faizli ihtiyaç kredisi kullanmak için yeterli kredibiliteleri bulunmayan dar ve sabit gelirliler, maaşları ile harcamaları arasındaki farkı ödemek
için daha maliyetli olmasına rağmen kredi kartından nakit avans çekmek durumunda kaldıkları gözlenmektedir.

Kredi kartı borcunu kısmi olarak ödeyenlerin oranlarını incelediğimizde iki farklı profil görülmektedir. Birinci profil kısmi ödemeye son üç ay içinde başlayanlar; ikinci grup ise zaten bir seneden fazladır ekstre tutarını kısmi olarak ödeyenler. Son zamanlarda ekonomik gidişata paralel
olarak daha önce borcunun tamamını ödeyenler son üç aydır kredi kartı borçlarını kısmi şekilde ödemeye başlamışlardır. Başka bir deyişle uzun
zamandır kredi kartı borcunu kısmi olarak ödeyenlere % 10 oranında yeni bir grup vatandaşın da eklendiği görülmektedir.

Başka bir dikkat çekici unsur ise kredi kartı borcunu hiç ödeyemiyorum diyenlerin oranının son üç ay içinde dramatik olarak artmasıdır.

Araştırmaya katılanların %11’i kredi kartı borçlarını ödeyemedikleri için takibe düşmüşlerdir.

Kredi kartı borçlarını ödeyemediği için takibe düşenler ile ilgili bulgular ise aşağıdaki gibi özetlenebilir:
 Düşük gelir grupları (5500 TL altı, 5500-6999 TL ve 7000-9999TL), ve ücretli çalışanlar, öğrenciler, memurlar ve işi olmayanlar diğer
gruplara kıyasla daha çok takibe düşmekte
 Hanede gelir elde etmek için çalışan sayısı düştükçe takibe düşme oranları artmakta
 Bekarlar içinde takibe düşme oranı açık ara fazla
 Z kuşağı (18-24) yaş arası takibe düşme oranı daha yüksek; bu yaş grubunu 25-34 ve 35-44 yaş grupları takip etmekte
 Kirada oturanlar arasında takibe düşme oranı daha yüksek
 Takibe düşenlerin çoğunun aktif olarak bir kredi kartı kullandığı görülmektedir.
 Kredi takibine düşenlerin %53’ü kredi kartlarından nakit avans çekmektedirler
Araştırmaya katılanların yaklaşık %20’si kredi kartlarından nakit avans çekmektedirler.

Nakit avans çekimi ile ilgili bulgular ise aşağıdaki gibi özetlenebilir:
 Üç ve üstü kredi kartı kullananlar içinde nakit avans çekim oranlarının yüksek olduğu görülmektedir. 4 ve üstü kredi kartı sahiplerinin nakit
avans çekim oranı %40’larda.
 Benzer şekilde hane içindeki toplam kredi kart sayısı 4 ve üstü olanlar içinde nakit avans çekim oranları artmakta.
 25-34, 18-24, ve 35-44 yaş grupları arasında nakit avans çekim oranları diğer yaş gruplarına göre daha yüksek
 Bekarların evli ve çocuklulara kıyasla nakit avans çekim oranları yüksek
 Öğrenciler, ücretli çalışanlar ve profesyonel meslek sahipleri arasında nakit avans çekim oranları diğer gruplara kıyasla daha fazla
 Kirada oturanlar arasında da nakit avans çekim oranları kendi evinde oturanlara kıyasla daha fazla
 Kredi kartlarından nakit avans çekenler arasında takibe düşme oranları %30’larda.
 Kredi kartlarından nakit avans çekenler arasında kredi kartları ile ilgili limit problemi daha fazla görülmekte

Araştırmaya katılanların sadece %23,5’i kredi kartı borcunu otomatik ödeme ile öderken, yaklaşık %65’i kredi kartı borcunu internet ya da mobil
bankacılık yöntemi ile ödemeyi tercih etmektedirler. Teknolojik gelişmelerin finans sektörüne hızla uyum sağlaması ve pandemi etkisiyle internet
ve mobil bankacılık kullanım oranlarının artışı gözlenmektedir.

Araştırmaya katılanların yarıya yakını kredi kart kullanmanın bütçeleri üzerinde harcama yapmalarına neden olduğunu belirtmektedirler. Bu oran
kredi kartı kullanımının, tüketicileri gelirlerinden daha fazla harcama yapmaya yönlendirdiğini göstermektedir.

Araştırmaya katılanların %21’i kredi kartı sözleşmesindeki hüküm ve koşullar hakkında hiç bilgim yok derken %57’si ise kısmen bilgi sahibi
olduğunu belirtmiştir. Tamami ile bilgi sahibi olduklarını söyleyenlerin oranının düşük olduğu görülmektedir.

KREDİ KARTININ KULLANIM YERLERİ VE SIKLIKLARI

Kredi kart kullanım alanları ve sıklıkları ile ilgili bu çalışmanın araştırmacısı tarafından 15 sene önce yapılan ve ABD’de gerçekleşen uluslararası
bir konferansta sunulan bildirinin sonuçları1

ile bu araştırmanın sonuçları karşılaştırıldığında ilgi çekici bulgular göze çarpmaktadır. 15 sene önce
yapılan araştırmada olduğu gibi kredi kartı günümüzde de akaryakıt, ulaşım, market, konaklama, giyim, yapı malzemeleri, beyaz eşya ve elektronik,
restaurant harcamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. 15 sene önce yapılan araştırmadan farklı olarak sağlık, eczane ve eğitim harcamalarında
kredi kartı kullanımı %37’den %67’ye hızla artarken, 15 sene önce nakit ödemenin tercih edildiği manav, bakkal, kasap ödemelerinde kredi kart
kullanımı %20’lerden %70’lere çıktığı görülmektedir. Bir başka dikkat çekici unsur ise nakit paranın yaygın olarak kullanıldığı semt pazarlarında
kredi kart kullanımının %7’lerden %14’lere çıkarak iki katı artmıştır. Hatta semt pazarlarında hiçbir zaman kredi kart kullanmam diyenlerin oranı
%84’lerden %67’lere, bakkal, manav ve kasap harcamalarında ise hiçbir zaman kredi kart kullanmam diyenlerin oranı ise %48’lerden %12’lere
gerilemiştir.