Sosyal güvenlik sistemindeki temel sorunlar ve çözümleri

Aktif/Pasif Oranı Nedir?

Aktif/pasif oranı, bir sosyal güvenlik sistemindeki aktif sigortalılar ile emekli aylığı alan kişilerin sayısının oranıdır. Bu oran, sistemin sürdürülebilirliği ve finansal sağlığı hakkında önemli bir göstergedir.

Yüksek bir aktif/pasif oranı:

• Sistemin daha fazla prim geliri topladığı ve daha az emekli aylığı ödediği anlamına gelir.
• Bu durum, sistemin uzun vadede sürdürülebilir olması ve gelecekteki emeklilik yükümlülüklerini karşılayabilmesi için önemlidir.

Düşük bir aktif/pasif oranı:

• Sistemin daha az prim geliri topladığı ve daha fazla emekli aylığı ödediği anlamına gelir.
• Bu durum, sistemin finansal açıdan zor durumda olduğunu ve gelecekteki emeklilik yükümlülüklerini karşılamakta zorlanabileceği anlamına gelebilir.

Türkiye'de Aktif/Pasif Oranı:

2022 Eylül ayı itibariyle Türkiye'de aktif/pasif oranı 1,89'dur. 2023 sonu itibarıyla da 1,66’dır.

• Bu oran, OECD ülkelerindeki ortalama olan 6'nın oldukça altında ve AB ülkelerindeki ortalama olan 4'ten de oldukça uzaktır.
• Düşük aktif/pasif oranı, Türkiye'deki sosyal güvenlik sisteminin finansal açıdan sürdürülebilirlik riski altında olduğunu göstermektedir.

Aktif/Pasif Oranını Etkileyen Faktörler:

• Nüfus Yapısı: Yaşlı nüfus oranının yüksek olması, aktif/pasif oranını düşürür.
• Emeklilik Yaşı: Emeklilik yaşının yüksek olması, aktif/pasif oranını yükseltir.
• İşgücü Katılım Oranı: İşgücü katılım oranının yüksek olması, aktif/pasif oranını yükseltir.
• Kayıt Dışı İstihdam: Kayıt dışı istihdamın yüksek olması, aktif/pasif oranını düşürür.
• Ekonomik Büyüme: Ekonomik büyümenin yüksek olması, işgücü katılım oranını ve prim gelirlerini artırarak aktif/pasif oranını yükseltir.

Aktif/Pasif Oranını Artırmak İçin Neler Yapılabilir?

• Emeklilik yaşının kademeli olarak yükseltilmesi: Bu sayede, emeklilik sistemine prim ödeyenlerin sayısı artacak ve emekli aylığı alanların sayısı azalacaktır. EYT ile sistem iyice sıkıntıya sokulmuştur.
• Kayıt dışı istihdamla mücadele: Kayıt dışı çalışanların sisteme dahil olmasıyla prim gelirleri artacak ve aktif/pasif oranı yükselecektir.
• İşgücü katılım oranının artırılması: Özellikle kadınların ve gençlerin işgücüne katılımının teşvik edilmesiyle aktif/pasif oranı yükselecektir.
• Ekonomik kalkınmanın teşvik edilmesi: Ekonomik kalkınmanın artmasıyla işgücü katılım oranı ve prim gelirleri artacak ve aktif/pasif oranı yükselecektir.

Sonuç

Aktif/pasif oranı, bir sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği için önemli bir göstergedir. Türkiye'de aktif/pasif oranı OECD ve AB ortalamalarının çok altındadır ve bu durum sistemin finansal açıdan sürdürülebilirlik riski altında olduğunu göstermektedir. Aktif/pasif oranını yükseltmek için emeklilik yaşı, kayıt dışı istihdam ve işgücü katılımı gibi konularda acilen reformlar yapılması gerekmektedir.