TÜİK Başkanı'nın sunumundaki acı gerçekler

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı Erhan Çetinkaya, son zamanlarda TÜİK'in yayınladığı verilerdeki gerçeklik tartışmalarına yanıt vermek amacıyla önemli bir sunum gerçekleştirdi. Çetinkaya'nın sunumu, gazetecilerin katılımıyla yapıldı ve 51 sayfalık detaylı bir incelemeyi içeriyordu.

Gazeteci Alaattin Aktaş'ın ortaya koyduğu iddiaların ardından yapılan bu sunumda, TÜİK'in 2022 enflasyon sepetindeki ürün fiyatlarını güncellemesi ve bu güncellemelerin ardından ortaya çıkan sonuçlar detaylı bir şekilde ele alındı. Sunumda, özellikle yumurta fiyatının gerçekçi bir fiyat olarak 2,5 TL olarak belirlendiği vurgulandı.

Ancak sunumda ortaya konulan diğer veriler, kamuoyunda büyük tartışmalara yol açtı. Örneğin, uzman doktor muayenesinin 34 TL, zeytinyağının 113 TL, kiranın 5845 TL, dönerin ise 77 TL olarak belirlenmesi, gerçeği yansıtmayan ve hatta abartılı bulunan rakamlar olarak değerlendirildi.

Sunumda ayrıca, TÜİK'in veri toplama ve analiz yöntemlerine dair eleştirilere de değinildi. Özellikle ağırlıklı ortalama yerine aritmetik ortalama kullanımı ve matematiksel hesaplamalarda yapılan hatalar, sunumun en dikkat çeken noktalarından biri oldu. Gazeteciler, sunumun detaylarını objektif bir şekilde değerlendirme fırsatı bulduklarını ancak bazı matematiksel hataların ortaya çıktığını rapor ettiler.

TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya, sunumda yer alan verileri savunurken, Bilkent Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünden yüzde yüz burslu olarak mezun olan biri olarak, bu tür hataların yapılmasının kabul edilemez olduğunu belirtti. Ancak sunumun kamuoyunda yarattığı şok etkisi ve verilen tepkiler, TÜİK'in veri doğruluğu konusundaki güvenilirliğiyle ilgili sorgulamaları da beraberinde getirdi.

Sözcü Gazetesi yazarı Deniz Zeyrek "TÜ!!!K" başlıklı köşe yazısında TÜİK Başkanı hakkında ilgilinç bilgilere yer verdi.

Zeyrek yazısında şu ifadeleri kullandı:

"Deneyimli gazeteci Alaattin Aktaş, son yılların en güzel işlerinden birini çıkardı.

TÜİK’in 2022 enflasyon sepetindeki ürün fiyatlarını yine TÜİK’in açıkladığı enflasyon oranlarına göre güncelledi. Çıkan sonuçları da okuyucularıyla paylaştı.

Listede gerçeğe en yakın fiyat 2,5 lirayla yumurta fiyatı olmuştu.

Alaattin Ağabey, yumurta dışında 34 liraya uzman doktor muayenesi, 113 liraya zeytinyağı, 5845 liraya kira, 77 liraya döner gibi gerçeği yansıtmayan, hatta uçuk diyebileceğimiz rakamlar bulmuştu.

Bu yazı hak ettiği şekilde sansasyonel bir etki yarattı.

İnsanlar, TÜİK’in rakamlarının gerçeği yansıtmadığını bir defa daha gördü.

Konvansiyonel ve sosyal medyada TÜİK’e tepki yağdı.

Alaattin Aktaş iyi gazetecilik yapar da tepkiler karşısında köşeye sıkışan TÜİK durur mu?

TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya hemen harekete geçti.

Kendisi Bilkent Endüstri Mühendisliğini yüzde yüz burslu okuyan “cinyıs” (jenius-dahi) biri...

Bir gazeteci nasıl böyle cinyıs bir adamın işine çomak sokar?

Yine apar topar 51 sayfalık bir sunum hazırlattırdı.

O sunumu çağırdığı gazetecilere sundu. Arada da “normal yumurta yemediği, gezen tavuk yumurtası tercih ettiği” bilgisini gelen gazeteciler aracılığıyla Yüce Türk Milletiyle paylaştı.

Objektif, bağımsız gazeteciler, Erhan Bey’in sunumuna gidemedi ama Erhan Bey’in sunumu bizlere ulaştı.
Baştan sona inceleme fırsatı bulduk.
İncelemez olaydık.
Hepimiz şok olduk.
Bırakın istatistik bilimini, Erhan Bey ve ekibi matematiği ağlatmıştı.
İşte bir örnek:
Ağırlıklı ortalama yerine aritmetik ortalama almalarını hadi bir kenara bırakalım.
Liselere Giriş Sınavında “aşağıdaki işlemin sonucu nedir” diye sorulsa, 30-2/2 = 14 ya da 60 - 2/2 = 29 diye yazan bir çocuk büyük ihtimalle sıfır çekerdi.
Zira dört işlemin öncelikleriyle ilgili kurallar uygulandığında farklı sonuçlar çıkıyor.
Bilkent Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümüne yüzde yüz burslu girmiş bir kişinin milyonlara açıkladığı bir sunumda bu hatayı yapmasını nasıl izah edebiliriz ki?"