TÜİK'e göre gelir adaletsizliği 2023'te derinleşti

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2023 yılına ilişkin "Gelir Dağılımı İstatistikleri" bültenini düzelterek yayımladı. Verilere göre, Türkiye'de gelir eşitsizliği 2023 yılında belirgin şekilde arttı. Gelir dağılımındaki bozulma, özellikle büyük şehirlerde ve doğu illerinde derinleşti. Eşitsizlik en az Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova bölgesinde olurken, en yüksek gelir adaletsizliği Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan ve Ankara’da gözlemlendi.

TÜİK’in 2023 yılına dair Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması’na göre, Gini katsayısı 0,420 olarak hesaplandı. Bu oran, 2006'dan itibaren hesaplanan gelir eşitsizliğinde en olumsuz tabloyu ortaya koydu. Gini katsayısının sıfıra yaklaşması gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaşması ise eşitsizliği ifade ediyor. Bu yılki verilere göre, gelir dağılımındaki bozulma endişe verici boyutlara ulaştı.

En zengin yüzde 20'nin geliri artarken, en yoksul kesim sınırlı fayda sağladı

Araştırmaya göre, en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik kesimin toplam gelirden aldığı pay, bir önceki yıla göre 0,7 puan artarak yüzde 48,7’ye çıktı. Buna karşın, en düşük gelire sahip yüzde 20’lik kesimin aldığı pay sadece 0,1 puan artarak yüzde 6,1 olarak kaydedildi. Bu veriler, zengin ve fakir arasındaki uçurumun daha da derinleştiğini gösteriyor.  
Maaş ve ücret gelirleri, toplam gelir içerisinde yüzde 48,5 ile en yüksek payı alırken, müteşebbis gelirleri yüzde 22,1, sosyal transferler ise yüzde 17,6 oranında kaldı. Tarım gelirlerinin müteşebbis gelirleri içindeki payı yüzde 20,5, emekli ve dul-yetim aylıklarının sosyal transferler içindeki payı ise yüzde 88,4 olarak belirlendi.

Gelir adaletsizliği en düşük Kocaeli ve çevresinde

Toplumun en yüksek gelirli yüzde 20'si ile en düşük gelirli yüzde 20'sinin gelirleri arasındaki farkı ifade eden P80/P20 oranı Türkiye genelinde 7,9 olarak açıklandı. Bu oran, gelir eşitsizliğinin en düşük olduğu bölgenin Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova olduğunu gösteriyor.  
Öte yandan, P80/P20 oranının en yüksek olduğu iller Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan (8,1) ve Ankara (7,8) oldu. Bu illerde gelir eşitsizliği derinleşerek Türkiye ortalamasının üzerine çıktı.

Orta sınıfın payı düştü

Gelir gruplarına göre fertlerin bir önceki yıla kıyasla gelir değişimlerine bakıldığında, 2022 yılında en düşük yüzde 10’luk dilimde yer alanların yüzde 67,3’ü gelir grubunda kalırken, en yüksek yüzde 10’luk dilimde yer alanların yüzde 52,1’i yerini korudu. Bu durum, gelir dağılımındaki dengesizliğin orta sınıf üzerinde de etkili olduğunu gösteriyor. Orta gelir grubundaki fertlerin aldığı pay 2023 yılında yüzde 14,3 ile veri setinin en düşük seviyesine geriledi.

Eşitsizlik endişe verici seviyede

P80/P20 oranı sabit kalsa da, gelir dağılımındaki daha geniş bir dengesizliği gösteren P90/P10 oranı, bir önceki yıl 14,2 iken 2023 yılında 13,8’e geriledi. Bu düşüş, üst gelir grubunda bulunanların gelirlerinde nispeten bir duraklama olduğuna işaret ederken, genel gelir dağılımındaki eşitsizliğin devam ettiğini ortaya koyuyor.

Türkiye'de 2023 yılı itibarıyla gelir adaletsizliğindeki artış, ekonomik eşitsizliklerin derinleşmesi ve orta sınıfın zayıflaması anlamına gelirken, çözüm için daha kapsamlı ve etkili politikalara ihtiyaç duyulduğu vurgulanıyor.