Almanya'da yaşayan ve Türkiye'de kira geliri elde edenler kira geliri vergisini hangi ülkeye öderler?

Bilindiği üzere Almanya’da yaşayan Türk nüfusu 4 milyona yaklaşmıştır. Son yıllarda Türkiye’den bu ülkeye yoğun bir göç akımı olmaktadır. Türk kökenli göçmenler Almanya’da gelir getirici faaliyette bulunurken, elde ettiği birikimler ile de Türkiye’de mesken, dükkan gibi gayrimenkuller satın alarak kira geliri elde etmektedirler. Burada cevaplanması gereken soru Türk kökenli göçmenlerin Türkiye’de elde ettiği kira gelirinin Türkiye tarafından mı Almanya tarafından mı vergilendirileceğidir.

19 Eylül 2011 tarihinde imzalanıp 1 Ağustos 2012 tarihinden itibaren yürürlüğe giren “Almanya Federal Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti Arasında Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi ve Vergi Kaçakçılığını Önleme Anlaşması" nın "Gayrimenkul Varlıklardan Elde Edilen Gelir" başlıklı 6 ncı maddesinde;

"1.  Bir Akit Devlet mukiminin diğer Akit Devlette bulunan gayrimenkul varlıklardan, tarım ve ormancılık dâhil, elde ettiği gelir, gayrimenkulün bulunduğu bu diğer Akit Devlette vergilendirilebilir.

2. "Gayrimenkul varlık" terimi, bahse konu varlığın bulunduğu Akit Devletin mevzuatına göre tanımlanacaktır. Terim her halükarda gayrimenkul varlığa müteferri varlıkları, tarım ve ormancılıkta kullanılan araçları ve hayvanları, gayrimenkule ilişkin özel hukuk hükümlerinin uygulanacağı gayrimenkul hakları, gayrimenkul intifa haklarını ve maden ocaklarının, kaynakların ve diğer doğal kaynakların işletme hakkından veya işletilmesinden doğan sabit ya da değişken ödemeler üzerindeki hakları kapsayacaktır; gemiler ve uçaklar gayrimenkul varlık olarak kabul edilmeyecektir.

3. 1 inci fıkra hükümleri, gayrimenkul varlığın doğrudan kullanımından, kiralanmasından veya diğer herhangi bir şekilde kullanımından elde edilen gelire uygulanacaktır." hükümleri yer almaktadır.

Buna göre, Anlaşmanın 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasına göre gayrimenkul varlık, bulunduğu Akit Devletin mevzuatı çerçevesinde tanımlanacak olup, iç mevzuatımıza göre gayrimenkul olarak değerlendirilen Türkiye'deki varlıklardan elde edilecek gelirlerin, Türkiye’deki mevzuat hükümleri çerçevesinde Türkiye'de vergilendirilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 3 üncü ve 4 üncü maddelerinde Türkiye'de yerleşme ve tam mükellefiyet, 6 ncı maddesinde ise dar mükellefiyet esası düzenlenmiş olup, 3 üncü maddesinde, Türkiye'de yerleşmiş olan gerçek kişilerin Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilecekleri hüküm altına alınmış, 4 üncü maddesinde de;

"Aşağıda yazılı kimseler Türkiye'de yerleşmiş sayılır.

1. İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar (İkametgâh, Kanunu Medeninin 19'uncu ve müteakip maddelerinde yazılı olan yerlerdir);

2. Bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye'de oturma süresini kesmez.)" hükmü yer almakta olup, aynı Kanunun 6 ncı maddesinde, "Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler." hükmüne yer verilmiştir.

Mezkûr Kanunun 70 inci maddesinde, aynı maddede bentler halinde sayılan mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratların gayrimenkul sermaye iradı olduğu hükme bağlanmıştır.

Adı geçen Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında, kimlerin tevkifat yapacağı belirtilmiş olup, söz konusu fıkranın (5/a) bendinde, 70 inci maddede yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden (2009/14592 sayılı B.K.K uyarınca) % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hükme bağlanmıştır.

Yine aynı Kanunun "Toplama Yapılmayan Haller" başlıklı 86 ncı maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinde de, dar mükellefiyette, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname verilmeyeceği, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirlerin beyannameye dâhil edilmeyeceği belirtilmiştir.

Konuyla ilgili olarak yayımlanan 210 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde ise; "Gelir Vergisi Kanununun 3 üncü maddesinin (2) numaralı bendinde belirtilenler hariç olmak üzere, çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratları bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmeleri gerekmektedir. Bu vatandaşlarımızdan kesin dönüş yaparak Türkiye'ye yerleşenler ile bir takvim yılı içinde altı aydan daha fazla süreyle Türkiye'de oturanlar ise tam mükellefiyet esasında vergilendirileceklerdir." açıklamasına yer verilmiştir.

Sonuç olarak yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, gelirin elde edildiği dönemde Almanya'da ikamet edildiğini belirtir, Almanya yetkili makamlarından alınmış mukimlik belgesi ve ilgili yıllarda altı aydan fazla süreyle Türkiye'de bulunulmadığını  Emniyet Genel Müdürlüğü'nden alınacak bir belge ile tevsiki şartıyla, Türkiye'de bulunan gayrimenkulden elde edilen ve tamamı Türkiye'de vergilendirilmiş gayrimenkul sermaye iradı, ilgili dönem bakımından dar mükellefiyet esasına göre vergilendirilecek olması nedeniyle, Almanya’da verilecek yıllık gelir vergisi beyannamesine dâhil edilmeyecektir.

Ancak, anlaşmanın 22/2-d maddesine göre Türk kökenli göçmenlerin Almanya’da vergiye tabi başkaca geliri varsa, Almanya artan oranlı vergi oranını belirlerken, vergiden istisna edilmiş gelir unsurlarını da matrah toplamında dikkate almaktadır.

Almanya’da yaşayan bir Türk kökenli göçmen 2023 yılında Türkiye’deki taşınmazlarından dolayı yıllık 101.000 TL gelir elde etmiş ve bunun da istisna tutarlar dışındaki (101.000-21.000 =80.000 TL) kısmında % 15 ve 20 oranı ile gelir vergisini (10.500+2000=12.500 TL) Türkiye’de ödemiştir.  Almanya’da 80.000 TL’ye uygulanan vergi oranı daha yüksek ise Alman vergi dairesi Türkiye’de ödenen kısmı düşecek aradaki farkı isteyebilecektir.

Türk kökenli göçmen, Almanya’da işçi olarak veya serbest çalışarak vergiye tabi ise Almanya’daki o yıla ilişkin artan oranlı vergi dilimi ve vergi tarh oranı belirlenirken Türkiye’de ödenen 12.500 TL de hesaba katılacaktır.