BİT'lere personel alımında acilen tedbir alınması gerekiyor

Ünlü, yazısında BİT'lere sınavsız ve ilansız personel alımının yaygınlaştığını ve BİT'lerde çalışan işçi sayısının kamunun yarsından fazlasına ulaştığını belirterek acilen tedbir alınmasını gerektiğini belirtiyor.

Ahmet Ünlü'nün yazısı

"BİT'lere kadrolu işçi alımında acilen tedbir alınması gerekiyor

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından her üç ayda bir kamu personel sayıları açıklanıyor. Dünkü yazımızda bu verilerle ilgili bilgileri açıklamıştım. Verilerdeki sorunlu alanlardan bahsederek neler yapılması gerektiğini de izaha çalışmıştım. Bugünkü yazımızda ise Belediye İktisadi Teşebbüslerinde istihdam edilen işçilerle ilgili bilgi vermeye çalışacağız.

Kamu işçilerinin yarısından fazlası BİT'lerde çalışıyor

Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından açıklanan verilere göre 2023 yılı sonu itibarıyla kamu kurumlarının tamamında istihdam edilen kadrolu işçi sayısı ise 1.224.967'dir. 2023 yılının haziran ayında ise bu rakam 1.201.858'dir. Buna göre altı aylık dönemde kadrolu işçi sayısında 23 bin 109 artış olmuş.

Paylaşılan verilerdeki en dikkat çekici rakam ise 624.783 işçinin istihdam edildiği Belediye İktisadi Teşebbüsleridir. Haziran ayında ise BİT'lerde çalışan işçi sayısı 599.243 idi. Paylaşılan verilere göre altı aylık sürede BİT'lere 25.540 işçi alımı yapılmış. Bu rakam dikkate alındığında BİT'lerdeki işçi istihdamı çıkarıldığında kamuda istihdam edilen işçi sayısı azalmış. İşçi artışının tamamının BİT'lere yapıldığı anlaşılıyor. Bu verilere göre kamudaki işçi sayısının yarıdan fazlası (% 51'i) BİT'lerde istihdam ediliyor.

Sonuç olarak BİT'lere yapılan işçi alımı çıkarıldığında kamuda işçi sayısında azalma olduğunu ifade etmemiz yanlış olmayacaktır.

31 Mart mahalli idareler seçimleri de dikkate alındığında seçimler öncesi personel alımları ile bu sayının artacağını söylememiz kehanet olmayacaktır. Henüz üç aylık kamu istihdam verileri açıklanmadığı için rakamları veremiyoruz.

BİT'lere işçi alım yöntemi ya da "hamili kart yakınımdır" yöntemi

Bu köşeyi takip edenler Sayıştay kararlarına yansıyan sınavsız personel alımlarından bahsettiğimi bileceklerdir. Maalesef BİT'lerde istihdam edilen kamu işçilerinin alım yöntemi “hamili kart yakınımdır” usulüdür. Çünkü ilansız ve sınavsız personel alımı buna zemin hazırlamaktadır. Elbette istisnaları olabilir ama genel durum budur.

Bu nedenle uzunca bir süredir İŞKUR'un sınavsız alımlarla ilgili olarak üzerine düşeni yapması gerektiğini hatırlatıyoruz.

Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in 2'nci maddesinde yer alan; Kamu kurum ve kuruluşlarının, il özel idarelerinin, belediyelerin ve bunların kurdukları veya üye oldukları mahallî idare birlikleri ile bağlı kuruluşlarının Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurdukları şirketler ile kooperatiflerin yönetmelik kapsamında olmamasına ilişkin hükmün sonunda yer alan ifadeler görmezden gelinerek sanki sınavsız ve ilansız personel alınmasına cevaz verildiği gibi bir anlam çıkarılmaktadır.

Nitekim Yönetmeliğin 2'nci maddesinde yönetmelik kapsamında olmayan kurumlar sayıldıktan sonra “Ancak, bu kapsamdaki işçi alım ilanlarının Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu ilanlar Kurum internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurulur. Kamu kurum ve kuruluşları işçi alımının adil ve şeffaf bir şekilde yapılmasını sağlayacak diğer tedbirleri de alır.” ifadesine yer verilerek kamu kurumlarının nasıl hareket etmeleri gerektiği belirtilmiştir.

Daha açık ifade etmemiz gerekirse Yönetmelik kapsamında olmayan Belediye İştirakleri hiçbir şekilde ilansız ve sınavsız personel alımı yapamazlar.

İyi de BİT'lere yapılan ilansız ve sınavsız binlerce personele ne diyeceksiniz diye soranlar olacaktır. Tek kelimeyle ifade etmemiz gerekirse ilansız ve sınavsız personel alanlar hakkında İŞKUR tarafından işlem yapılması gerekmektedir.

Yönetmeliğe göre;

1- Kamu kurum ve kuruluşlarına her türlü işçi alım ilanlarının İŞKUR'a bildirilmesi zorunludur.

2- Bu ilanlar İŞKUR'un internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurulmak zorundadır.

3- Kamu kurum ve kuruluşları işçi alımının adil ve şeffaf bir şekilde yapılmasını sağlayacak diğer tedbirleri de almak zorundadır.

Anlaşılması gerektiği üzere ilansız ve sınavsız kamu kurum ve kuruluşlarının işçi alması yasaktır nokta.

Şu ana kadar yazdıklarıma itiraz gelmedi. Yani yazdığınız şeyler mevzuata aykırı diyen çıkmadı. İyi de bu adam ne yazıyor diye merak eden de çıkmadı. Anlayacağınız sanki duvara yazıyoruz gibi bir şeyle karşı karşıyayız. En azından taş duvarlardan yansıma oluyor.

Yukarıda rakamı verdik. Tamı tamına BİT'lerde 624.783 işçi istihdam ediliyor ve bunların büyük çoğunluğu için uygulamada ne ilan yapılıyor ne de sınav. Anlayacağınız alan razı satan razı.

Sayıştay BİT'lere sınavsız işçi alımı yapılamayacağını belirtiyor

Göreve gelmeden önce “İşe alımlarda şeffaflığı ve liyakati getiriyoruz. Belediyenin ve iştiraklerinin personel alımlarını ve kriterlerini açıkça ilan edecek, iş arayan vatandaşlarımız kariyer sayfamıza online olarak başvurup tüm süreci takip edebilecekler” diyenler koltuğa oturduktan sonra sistemin açıklarını sonuna kadar kullanmaya başlamışlardır.

Sayıştay raporuna göre Ankara Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan Anfa Güvenlik Ltd. Şti.de ilansız ve sınavsız işçi alımı eleştirilmiştir. Bu kapsamda Sayıştay, belediye şirketlerinin işçi alım ilanlarının Türkiye İş Kurumuna bildirilmesinin zorunlu olduğunu, bu ilanların kurumun internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurulacağı ve kamu kurum ve kuruluşlarının, işçi alımının adil ve şeffaf bir şekilde yapılmasını sağlayacak tedbirleri almak zorunda olduğunu belirterek buna uyulmadığını tespit ederek eleştirmiştir. Yapılan inceleme sonucunda, şirket tarafından 2019-2021 yılları arasında şirkete 171 adet yeni işçi alımının yapıldığı ve söz konusu yapılan bu alımlarda alım ilanlarının İŞKUR'a gönderilmediği tespit edilmiştir.

İşçi alımlarında liyakat, objektiflik ve şeffaflığa uyulmamış

Sayıştay Raporuna göre, Şirkete alınacak yeni işçiler şirket tarafından ihtiyaca göre şifahen belirlenip istihdam edilmekte olup bu uygulama şirkete yapılacak işçi alımlarında liyakatın, objektifliğin ve şeffaflığın ortadan kalkmasına ve işçi istihdamında rekabetin sağlanamamasına neden olmaktadır. Ayrıca şifahen gerçekleştirilen işçi istihdamı, istihdam edilmek için gerekli şartları sağlayan pek çok kişinin söz konusu alım için başvuru yapamamasına neden olmaktadır.

Bu itibarla, Şirket tarafından yapılacak yeni işçi alımlarında mezkur mevzuat hükmü ve anılan genelge uyarınca işçi alım ilanlarının İŞKUR ve diğer iletişim araçlarıyla duyurularak gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında bundan sonra yapılacak işçi alımlarında İŞKUR'a bildirimde bulunulacağı belirtilmiştir.

Görüleceği üzere, ilgili kurum yapılan işlemin hatalı olduğunu itiraf etmiştir. Böyle bir hatanın cehaletle yapıldığına ihtimal vermiyoruz. Birazcık mevzuat bilgisi olanlar böyle bir hata yapmazlar. Sonuçta ne mi oldu derseniz şuana kadar hiçbir şey olmadı diyebiliriz. Bundan dolayı da BİT'lere ilansız ve sınavsız personel alımı son sürat devam ediyor. Son söz olarak acilen bu konuda tedbir alınması gerekiyor nokta."