Bütçe açığı 9 ayda 1 trilyon 74 milyara ulaştı, faiz gideri yüzde 93,8 arttı

Hazine ve Maliye Bakanlığı, 2024 yılı eylül ayına ilişkin bütçe uygulama sonuçlarını açıkladı. Buna göre, merkezi yönetim bütçesi ocak-eylül döneminde 1 trilyon 74 milyar 18 milyon lira açık verdi. Aynı dönemde faiz giderleri yüzde 93,8 artarak 912 milyar 686 milyon liraya ulaştı. Bütçe açığı ve faiz giderlerindeki artış, ekonomik dengeleri zorlamaya devam ediyor.

Eylül ayında bütçe gelirleri ve giderleri

Eylül ayında merkezi yönetim bütçesi 100 milyar 464 milyon lira açık verdi. Bu dönemde bütçe gelirleri, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 88,5 oranında artarak 831 milyar 603 milyon lira oldu. Aynı ayda bütçe giderleri ise yüzde 63,4 artışla 932 milyar 68 milyon liraya yükseldi.

Faiz hariç bütçe giderleri, geçen yılın eylül ayına göre yüzde 56,8 artarak 783 milyar 390 milyon lira seviyesine çıktı. Aynı ayda faiz giderleri, yüzde 110,1 artışla 148 milyar 678 milyon lira olarak kaydedildi. Bu veriler, kamu harcamalarındaki artışın devam ettiğini gösteriyor.

Ocak-eylül dönemi verileri

2024 yılının ilk 9 ayına ilişkin bütçe uygulama sonuçlarına bakıldığında, bütçe gelirlerinin geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 76,9 artarak 6 trilyon 84 milyar 619 milyon liraya çıktığı görülüyor. Buna karşılık bütçe giderleri ise yüzde 81,1 oranında artış göstererek 7 trilyon 158 milyar 637 milyon liraya ulaştı. Bu rakamlar, 2024 yılında merkezi yönetim bütçe giderleri için öngörülen 11 trilyon 89 milyar 37 milyon liralık ödeneğin yüzde 64,6'sının ilk 9 ayda kullanıldığını ortaya koyuyor.

Faiz hariç bütçe giderleri, ocak-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 79,4 artarak 6 trilyon 245 milyar 951 milyon lira seviyesine ulaştı. Faiz giderleri ise aynı dönemde yüzde 93,8 artışla 912 milyar 686 milyon liraya çıktı.

Personel giderleri ve sosyal güvenlik primleri

Personel giderleri de yılın ilk 9 ayında ciddi bir artış gösterdi. Personel harcamaları, ocak-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 108,8 artarak 2 trilyon 6 milyar 736 milyon liraya ulaştı. Aynı dönemde sosyal güvenlik kurumlarına yapılan devlet primi ödemeleri ise yüzde 80 artışla 246 milyar 567 milyon liraya yükseldi.

Cari transferler ve sermaye giderleri

Ocak-eylül döneminde cari transferler yüzde 68,7 artış göstererek 2 trilyon 740 milyar 330 milyon lira oldu. Aynı dönemde 532 milyar 861 milyon lira sermaye gideri, 52 milyar 485 milyon lira sermaye transferi gerçekleştirildi. Borç verme giderleri ise 212 milyar 504 milyon lira olarak hesaplandı.

Vergi gelirlerinde büyük artış

Vergi gelirleri de 2024 yılında önemli bir artış gösterdi. Ocak-eylül döneminde vergi gelirleri, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 72,2 artarak 5 trilyon 134 milyar 59 milyon liraya çıktı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 69,3 oldu. Genel bütçe vergi dışı diğer gelirler ise yüzde 107,1 artarak 793 milyar 429 milyon liraya ulaştı.

Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 123 milyar 36 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri ise 34 milyar 95 milyon lira olarak gerçekleşti.

Gelir ve vergi türlerinde artış

Ocak-eylül döneminde vergi türleri itibarıyla gelir vergisi yüzde 119,9 oranında artış gösterdi. Kurumlar vergisi yüzde 37,7, dahilde alınan katma değer vergisi yüzde 103,2, özel tüketim vergisi ise yüzde 63,3 oranında arttı. Banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 177, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 50,7, damga vergisi yüzde 77,8, harçlar yüzde 51,9 ve diğer vergi gelirleri yüzde 51,5 artış kaydetti.

2024 yılı bütçe uygulama sonuçları, gelirlerde ciddi artışlar sağlanmasına rağmen harcamaların daha hızlı artmasıyla bütçe açığının büyüdüğünü gösteriyor. Özellikle faiz giderlerindeki yükseliş, bütçe dengesi üzerinde büyük bir yük oluştururken, personel giderlerindeki artış da kamu harcamalarını artıran bir başka faktör olarak öne çıkıyor. Vergi gelirlerindeki artış ise ekonomik faaliyetlerin canlanmasıyla birlikte devlet gelirlerinde olumlu bir etki yaratıyor.