Eski ve yeni İşbaşı programlarının karşılaştırması

Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından düzenlenen ve milyonlarca işsiz vatandaşın istihdamını sağlayan İşbaşı Eğitim Programları (İEP) üzerinde önemli değişiklikler yapıldı. 08.04.2022 tarihli ve 31803 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile yeniden düzenlenen İEP, eski uygulamadan farklılıklar gösteriyor.

Yapılan düzenlemeyle işverenlerin programdan yararlanabilmesi için sahip olması gereken sigortalı çalışan sayısı artırıldı ve istihdam süresi uzatıldı. Bununla birlikte, İEP'ten faydalanan işverenlerin istihdam taahhüdü oranı da yükseltildi.

Diğer yandan, yeni düzenlemeyle bazı kurum ve kuruluşların İEP'ten yararlanması engellendi ve kısa çalışma ve ücret garanti fonundan faydalanan işyerlerinin aynı anda İEP uygulayamayacağı belirtildi.

İşsiz vatandaşların da dikkat etmesi gereken noktalar var. Yeni düzenlemeye göre, aynı meslekteki İEP programlarından en fazla iki kez faydalanabilecekleri ve bekleme süresi 9 aya çıkarıldı.

Yapılan değişikliklerin bazıları programın amacına uygun olduğunu söylemek mümkün iken ,azıları ise işverenlerin ve katılımcıların azalmasına sebep olabilecek nitelikte. Bu kapsamda, İŞKUR'un yeni düzenlemelerin uygulanması konusunda nasıl bir yol izleyeceği merak konusu.

sgkrehber.com'da yer alan konuya ilişkin bilgi notu şöyle:

1. GİRİŞ

Bu yazımızda 08.04.2022 tarihli ve 31803 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" ile yeniden düzenlenen İşbaşı Eğitim Programı (İEP) uygulamasıyla eski İEP uygulamasının farklılıklarını ele alacağız.

2. YAPILAN DÜZENLEME

Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından 2009 yılından bu yana uygulanan, son yıllarda da oldukça yoğun bir şekilde işverenlerin ve işsiz vatandaşlarımızın faydalandığı İşbaşı Eğitim Programları (İEP), 08.04.2022 tarihli ve 31803 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul ve

Esaslar Hakkında Yönetmelik ile yeniden düzenlenmiştir.

İEP, İŞKUR ile özel sektör işverenleri arasında düzenlenmekte ve programdan işsiz vatandaşlarımız yararlanmaktadır. Çalışmamızda 08.04.2022 tarihinde yürürlüğe giren Aktif İşgücü Yönetmeliği kapsamında işbaşı eğitim programında hangi değişiklerin yapıldığı, nelerin getirildiği ve eski uygulama ile farklılıklarını inceleyeceğiz.

Genel olarak değerlendirildiğinde yeni yürürlüğe giren Aktif İşgücü Yönetmeliğinde İşbaşı Eğitim Programlarında geniş kapsamlı değişiklikler gerçekleştirilmiş olup, yapılan önemli değişikliklerden bazıları aşağıda yer almaktadır;

* Yapılan en önemli değişikliklerden biri programdan yararlanmak isteyen işverenlerin sahip olması gereken çalışan sayısında olmuştur. İşverenlerin en az sigortalı sayısı 2'den 5'e çıkarılmakta ve çalışan sayısının belirlenmesinde 30 günlük süre için sigorta primi ödenen kişiler esas alınmaktadır. Gerçekleştirilen değişikle işverenin sahip olması gereken çalışan sayısı artırıldığı için programın kapsayıcılığı kısmi olarak azalacağından programdan yararlanan işveren sayısında düşüş söz konusu olabilecektir.

* Gerçekleştirilen bir başka önemli değişiklik işverenlerden istenen istihdam süresinde olmuştur. İşbaşı eğitim programından yararlanan işverenlere program sonrası katılımcıları 60 günden az olmamak üzere program süresinin en az 3 katı kadar süreyle istihdam etme yükümlülüğü getirilmiştir. Eski uygulamada bu süre 60 günden az olmamak üzere program süresi kadardı. Yeni düzenlemeyle istihdam yükümlüğü süresinin oldukça artırıldığı görülmektedir.

* Yapılan başka bir önemli değişiklik ise işverenlerin vermeleri gereken istihdam taahhüdü oranında olmuştur. İstihdam taahhüdü eskiden %50 iken bu oran %70'e yükseltilmiştir. Bu hususta da hatırı sayılır bir istihdam taahhüdü artışı yapılmıştır.

* Başka bir önemli değişiklik ise hizmet sağlayıcılar açısından olmuştur. Eskiden Belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50'sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklara ait işletmeler programdan faydalanabilirken, yeni düzenlemeyle programdan yararlanmalarına son verilmiştir. Bundan böyle bu kapsamdaki kurum ve kuruluşlar işbaşı eğitim programından faydalanamayacaklardır.

* Diğer bir önemli değişiklik kısa çalışma ve ücret garanti fonu uygulaması hususunda yapılmıştır. Yeni düzenlemeyle, kısa çalışma ve ücret garanti fonundan yararlanan işyerleri uygulamalardan faydalandıkları dönemde işbaşı eğitim programından yararlanamayacaklardır. Kısa çalışma ve ücret garanti fonu uygulamalarının işleri zor durumda olan işverenlere yönelik pasif bir işgücü piyasası aracı olması dikkate alındığında, söz konusu dönemde bunun tam tersi olan yani işverenin istihdamının artırılmasına yönelik aktif bir işgücü piyasası aracı olan işbaşı eğitim programının aynı anda uygulanması isabetli olmayacaktı. Dolayısıyla getirilen bu hüküm yerinde olmuştur.

* Diğer taraftan getirilen yeni hükümle işbaşı eğitim programı uygulanacak meslekte veya yakın meslekte kendi sigortalısı olmayan işyerleri ile program düzenlenemeyecektir. Programın mantığı işi ve mesleği iş başında öğrenmek olduğundan, bunu öğretecek kişinin bulunmadığı durumlarda program düzenlenmemesi oldukça makul ve mantıklı olmuştur.

* Yeni yapılan değişikliklerden biri de işverence çalıştırılan sigortalı sayısının tespit edilmesi olmuştur. Bu kapsamda, İEP'in başlangıç ayından önce işveren tarafından SGK'ya verilen son 6 aya/döneme ait sigortalı sayısını gösterir belgede yer alan toplam prim gün sayısının 180'e bölünmesi suretiyle işverenin sigortalı sayısının tespiti uygulaması başlatılmıştır.

* Yeni getirilen bir başka husus çalışan sayısının takibi olmuştur. Bundan böyle İEP düzenlenen işverenin sigortalı sayısının aylık olarak takibinin yapılması ve çalışan sayısı %10'dan fazla azalan işverenlerden kontenjan fazlası katılımcı için yapılan ödemelerin tahsili gerekmektedir. Bu düzenlemeyle program süresince çalışan sayısında azalma olmaması beklenmektedir.

* Öte yandan yapılan düzenleme ile katılımcılar için üst yaş sınırı belirlenebilmesi için İŞKUR Genel Müdürlüğüne yetki verilmiştir.

* Yapılan diğer bir düzenlemeyle programın başladığı tarihten önceki 1 yıl içerisinde program uygulanacak işverene ait vergi numarası altında yer alan işyerlerinde sigortalı olan kişilerin programlardan yararlandırılmamalarına yönelik olarak sınırlandırma getirilmiştir.

* Olağanüstü durumlar için de önemli bir hüküm tesis edilmiştir. Bu çerçevede, olağanüstü hallerde (deprem, sel, doğal afet, vb.) katılımcılara programa devam etmediği günler için İŞKUR Yönetim Kurulu tarafından karar alınarak ödeme yapılabilmesine olanak sağlanmıştır.

* Diğer taraftan yapılan düzenleme ile nitelik gerektirmeyen mesleklerde program düzenlenmemesi için mesleğin belirlenmesinde Türk Meslekler Sözlüğünün esas alınması şartı konulmuştur. İEP'in temel mantığı kişiye nitelik ve beceri kazandırmak olduğundan, nitelik gerektirmeyen mesleklerde program uygulanmamasına yönelik düzenleme yerinde olmuştur.

* Ayrıca, istihdam yükümlüğü hususunda işverenlere yönelik yaptırım konulmuştur. Şöyle ki; yeni düzenlemeyle istihdam yükümlülüğünü hiç yerine getirmeyen işverenlerden sözleşme kapsamında yapılan tüm ödemelerin, eksik gerçekleştiren işverenlerden ise sözleşme kapsamında yapılan ödemelerin orantılı olarak tahsil edilmesi sağlanacaktır.

* Diğer taraftan yapılan başka bir değişiklik işverenlere yönelik uygulanan yasaklılık işlemi ile ilgili olmuştur. İşbaşı eğitim programlarında eskiden Türkiye genelinde uygulanmakta olan yasaklılık işleminin yeni düzenlemeyle sadece yasaklılık uygulanan il ile sınırlanması sağlanmıştır.

* Yapılan bir başka düzenleme ile işverenlerin programdan yeniden yararlanmak istemesi durumunda çalışan sayısının artmış olması şartı getirilmiştir. İEP'in temel amaçlarından biri de istihdam artışını sağlamak olduğundan programdan tekrar faydalanmak isteyen işyerlerinin çalışan sayısını çoğaltmaları gerekmektedir.

* Getirilen başka bir değişiklikle programa katılacak kişilerden iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almamış olanlara işveren tarafından mesleğin özelliği dikkate alınarak en az temel düzeyde iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmesi zorunlu hale getirilmiştir.

Katılımcılar açısından ise konulan bazı yeni hükümlerle;

* Aynı meslekteki programı tamamlayan kişi aynı meslekte düzenlenen bir başka programdan yeniden yararlanamayacaktır.

* Bir kişinin işbaşı eğitim programından veya mesleki eğitim kursundan en fazla 2'şer kere olmak üzere toplamda her ikisinden en fazla 3 kez yararlanmasına yönelik sınırlama getirilmektedir.

* Katılımcılar için kurs ve/veya programlar arasında 6 aya kadar olan bekleme süresi 9 aya çıkarılmaktadır.

3. SONUÇ OLARAK

İşbaşı Eğitim Programları İŞKUR ile özel sektör işyerleri arasında tanzim edilmekte ve programdan işverenler ve işsiz vatandaşlarımız oldukça yoğun bir şekilde faydalanmaktadır. Yeni getirilen hükümler ile işverenlerin çalıştırmaları gereken en az sigortalı sayısından istihdam süresine, işverenlerin istihdam taahhüt oranından programdan yararlanacak işyeri türlerine, program uygulanacak meslekten işverence çalıştırılan sigortalı sayısının tespitine, çalışan sayısının takibinden katılımcılar için üst yaş sınırı belirlenmesine, istihdam yükümlüğünü yerine getirmeyen işverenlere yönelik yaptırımdan uygulanacak yasaklılık işlemine, yeniden programdan faydalanmak isteyen işverenlerden istenen istihdam artışı şartından katılımcılar için getirilen yeni hükümlere ve olağanüstü durumlardaki uygulamaya kadar bir çok konuda düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu düzenlemelerin bir kısmı program mantığı içinde yerinde ve makul karşılanabilirken bir kısmı da programdan yararlanacak kitlenin, yani işverenlerin ve katılımcıların azalmasına sebep olabilecektir.

KAYNAKÇA

- 8/4/2022 tarihli ve 31803 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.

- 12/3/2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği.