Kamu kurumları arasındaki ücret dengesizliği artarak sürüyor

Kamu Görevlileri Hakem Kurulu'nun 2024 ve 2025 yılı zam oranlarını belirlediği ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2024 ve 2025 Yıllarını Kapsayan 7. Dönem Toplu Sözleşme Tebliği Resmi Gazete'de yayımlandı. Ancak toplu sözleşme metninde incelenen hizmet kolları arasındaki ücret dengesizliğinin giderek arttığı ve kurumlar arası ücret dengesizliğine dönüştüğü göze çarpıyor. Kamu personel rejimi alanındaki duayen isim Ahmet Ünlü konuyu masaya yatırdı.

Ünlü'nün aktardığı üzere, toplu sözleşmelerle birlikte, 666 sayılı KHK öncesine dönüş yaşanıyor. Bu süreçte aynı unvana aynı ücret uygulamasının her toplu sözleşme döneminde azaldığı ve 666 sayılı KHK öncesine tekrar dönüldüğü görülüyor. Özellikle hizmet kollarına yönelik toplu sözleşme metinlerinde sadece o hizmet kolunda ve bazı kamu kurumlarında çalışanlara yönelik mali düzenlemeler, kurumlar arasındaki ücret dengesizliğini artırıyor.

Kimi kurumlarda çalışanların ek ödeme oranlarına, özel hizmet tazminat oranlarına, fazla çalışmalarına veya zam oranlarına ilave artışlar yapılarak kamu personeline yapılan mali ödemelerde ciddi orantısızlıklar veya adaletsizlikler ortaya çıkıyor. Bu durum, kurumlar arasında mali makasın artmasına ve kurumlar arası geçiş taleplerinin artmasına neden olabilir.

Unvanlar ve kurumlar arası ücret dengesizliğine ilişkin örnekler de sunuluyor. İcra memurlarının tazminatı artırılırken, mahkemelerde görev yapan personelin fazla çalışma ücreti de arttırıldı. Ayrıca, zabıt katibi, mübaşirlerin tazminat ve ek ödemeleri ile il nüfus ve vatandaşlık müdürlerinin ek ödemeleri artırıldı.

GİB ve SGK il müdürlükleri personelinin fazla çalışma ücreti artırılırken, TBMM personeline servis hizmetinden yararlanamayanlara ödeme yapılacak.

Sonuç olarak, her kurumda çalışan personelin çalışma şartları farklı olabilir ancak toplu sözleşme metninin bir bütün olarak incelenerek ortaya çıkan ücret dengesizliğine köklü bir çözüm üretilmesi gerektiği düşünülüyor.

Ahmet Ünlü'nün yazısı:

Kamu kurumları arasındaki ücret dengesizliği artarak devam ediyor

Memur, sözleşme personel ve memur emeklilerinin 2024 ve 2025 yılı zam oranlarını belirleyen Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararı ile Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2024 ve 2025 Yıllarını Kapsayan 7. Dönem Toplu Sözleşme Tebliği Resmi Gazete'de yayımlandı. Toplu sözleşme metni incelendiğinde hizmet kolları arasındaki ücret dengesizliğinin giderek arttığı ve bu durumun kurumlar arası ücret dengesizliğine dönüştüğü ilk bakışta göze çarpmaktadır. Daha önceki sözleşme metinlerinde de kurumlar arasında ücret dengesizliği vardı. Bu yazımızda bu konuyu açıklamaya çalışacağız.

Toplu sözleşmelerle ücretlerde tekrar 666 sayılı KHK öncesine dönülüyor

2/11/2011 tarihli ve 28103 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış olan 666 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'de ve bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde kamu görevlilerinin mali haklarına ilişkin çeşitli düzenlemeler yapılmış ve kurumlar arasındaki ücret dengesizliği büyük oranda sona erdirilmişti. Yani aynı unvana aynı ücret ödemesi yürürlüğe konulmuştu.

Zaman içerisinde toplu sözleşmelerle aynı unvana aynı ücret uygulamasının her toplu sözleşme döneminde ek ödemede, fazla çalışmada, özel hizmet tazminatında veya sosyal denge tazminatında yapılan artışlarla ortadan kalkmaya başladığına ve 666 sayılı KHK öncesine tekrar dönmeye başlandığına şahit oluyoruz. Özellikle hizmet kollarına yönelik toplu sözleşme metinlerine konulan ve sadece o hizmet kolunda ve bazı kamu kurumlarında çalışanlara yönelik mali düzenlemeler, mali sistemde gedik açılmasına ve kurumlar arasındaki ücret dengesizliğinin tekrar oluşmaya başlamasına sebep olmuştur.

Özetlemek gerekirse, kimi kurumlarda çalışanların ek ödeme oranlarına, kimi kurumların özel hizmet tazminat oranlarına, kimilerinin fazla çalışmalarına veya zam oranlarına ilave artışlar yapılarak kamu personeline yapılan mali ödemelerde ciddi orantısızlıklar veya adaletsizlikler ortaya çıkmaya başlamıştır. Hizmet kollarının etkinliğine göre bazı kurum çalışanlarının mali ödemeleri arttırılırsa bu işin sonucunun nereye gideceğini tahmin etmek hiç de zor değildir.

Elbette kamu personelinin hak ettiği mali haklar verilmelidir ama bir kurumda çalışanlara verilip de başka kurumlarda çalışanlara verilmezse kurumlar arasındaki mali makas artacak ve bir süre sonra da kurumlar arası geçiş talepleri 666 sayılı KHK öncesinde olduğu gibi tekrar gündeme gelecektir.

Unvanlar ve kurumlar arası ücret dengesizliğine ilişkin örnekler

Toplu sözleşme sonrasında unvanlar ve kurumlar arasında oluşan ücret dengesizliğine örnekler verilecektir. Daha önceki toplu sözleşmelerde de benzer ücret dengesizliği oluşmuştu.

İcra memurlarının tazminatı 20 puan arttırıldı

İcra memuru kadrolarında bulunanların Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Karara ekli (III) sayılı Cetvel'e göre dereceleri itibarıyla yararlanmakta oldukları tazminat oranlarına 20 puan ilave edilecektir.

Buna göre bu kadrolarda bulunan personele ilave olarak 9500*maaş katsayısı*%20 = ödenecek tutar. Temmuz sonrası için hesaplama yapmamız gerekirse 9500*0,760871*% 20 = 1.445,65 TL ödenecektir. Bu tutar maaş katsayısına bağlı olduğu için 2024 yılı Ocak ayındaki tutar daha fazla olacaktır.

Mahkemelerde görev yapan personelin fazla çalışma ücreti arttırıldı

Toplu sözleşmeye göre 5235 sayılı Kanun uyarınca kurulmuş olan ve iş yoğunluğu diğer mahkemelere göre fazla olan mahkemelerde görev yapan memurlar ile sözleşmeli personele ayda 50 ve her bir personel için yılda 300 saati geçmemek üzere yılı merkezî yönetim bütçe kanununda belirlenen fazla çalışma saat ücretinin dört katını aşmamak kaydıyla fazla çalışma ücreti ödenebilecektir. Fazla çalışma ücreti ödenebilecek personel sayısı, mahkemelerde görev yapan toplam personel sayısının %30'unu geçemeyecektir.

Zabıt katibi ve mübaşirlerin tazminat ve ek ödemesi arttırıldı

Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Karara ekli (III) sayılı Cetvel'e göre mübaşir kadrolarında bulunanlar ile zabıt katibi kadrolarında bulunanlardan 5 ve daha alt derecelerden aylık alanların dereceleri itibarıyla yararlanmakta oldukları tazminat oranlarına 7 puan ilave edilecektir. Yine 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 4'üncü maddesinin (B) fıkrası kapsamında mübaşir unvanlı sözleşmeli personel pozisyonlarında istihdam edilenlerin 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye göre yararlanmakta oldukları ek ödeme oranlarına 7 puan ilave edilecektir.

Temmuz ayı verilerine göre bu ödemenin parasal tutarı ise 9500*0,760871*%7=505,97 TL'dir.

İl nüfus ve vatandaşlık müdürlerinin ek ödemesi arttırıldı

375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye ekli (I) sayılı Cetvel'e göre il nüfus ve vatandaşlık müdürü kadrolarında bulunanların yararlanmakta oldukları ek ödeme oranına 15 puan ilave edilecektir. Bu ödemenin parasal tutarı ise 9500*0,760871*%15=1.084,24 TL'dir.

112 Acil çağrı merkezlerinde görevli personelin ek ödemesi arttırıldı

112 Acil Çağrı Merkezlerinde çağrı karşılama memuru unvanlı kadrolar ile çağrı karşılama personeli unvanlı pozisyonlarda bulunanların 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye göre yararlanmakta olduktan ek ödeme oranlarına 10 puan ilave edilecektir.

Bu ödemenin parasal tutarı ise 9500*0,760871*%10 = 722,82 TL'dir.

GİB ve SGK il müdürlükleri personelinin fazla çalışma ücreti arttırıldı

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı'nın taşra teşkilatı personelinden (Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü merkez teşkilatında emeklilik işlemlerinin fiilen yürütüldüğü birimlerde çalışanlar dahil) iş yoğunluğu diğerlerine göre daha fazla olan birimlerde görev yapan memurlar ile sözleşmeli personele, her bir personel için ayda 50 ve yılda 350 saati geçmemek üzere yılı merkezî yönetim bütçe kanununda belirlenen fazla çalışma saat ücretinin beş katını aşmamak kaydıyla fazla çalışma ücreti ödenecektir. Bu fıkraya göre fazla çalışma ücreti ödenebilecek personel sayısı, taşra teşkilatında görev yapan toplam personel sayısının %25'ini geçemeyecektir.

Vergi dairesi müdürlükleri personeli için de fazla çalışma ücreti aynı şekilde ödenecektir.

Servis hizmetinden yararlanamayan TBMM personeline ödeme yapılacak

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yapan personele işe geliş gidişleri için servis hizmeti sağlanır. Servis hizmetinin sağlanamaması durumunda, bu personele mesai günleri bir gidiş, bir geliş esas alınarak aylık toplu taşıma kartı bedeli ödenir.

Aylık toplu taşıma kartı bedeline, toplu taşıma sisteminin işleyişi nedeniyle ikamet ettiği mahalle bağlı olarak işe geliş ve gidişlerinde birden fazla toplu taşıma aracını aktarma yapmak suretiyle kullanmak zorunda olan personelle sınırlı olmak üzere, mesai günleri bir gidiş ve bir geliş için birer aktarma bedeli de dahil edilecektir.

Sonuç ve öneriler

Elbette her kurumda çalışan personelin çalışma şartları aynı değildir. Toplu sözleşme metni bir bütün olarak incelendiğinde birçok kamu kurumunda görev yapan personele fazla çalışma ücreti öngörüldüğü, birçoğunun ek ödeme oranının arttırıldığı, bazılarına nöbet ücreti ödendiği, bazılarına da toplu taşıma ücreti verildiği görülmektedir. İşte bu durum ister istemez kamu kurumları arasında sosyal ve mali haklar açısından dengesizlik oluşturmaktadır. Bu nedenle toplu sözleşme metninin bir bütün olarak gözden geçirilerek ortaya çıkan ücret dengesizliğine köklü bir çözüm üretilmesinin faydalı olacağını düşünüyoruz.