Mecburi hizmeti sona ermeden ilişiği kesilen tabip subaylara ilişkin kritik karar
Anayasa Mahkemesi, 27 Aralık 2023 tarihinde E.2018/95 numaralı dosyada, 7078 sayılı Kanun'un 5. Maddesiyle 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun'un 28. maddesine eklenen üçüncü fıkranın Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verdi.
Bu karar, Millî Savunma Bakanlığı ve Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi nam ve hesabına tıp fakültelerinde okuyan tabip subaylardan, yükümlülük süresini tamamlamadan mahkeme veya disiplin kurulu kararına dayanılarak ilişiği kesilenlerin, kalan yükümlülük süresince hekimlik mesleğini icra edemeyeceklerini öngörüyordu.
Dava dilekçesinde, ordudan ilişiği kesilen doktor subayların uzun bir süre hekimlik mesleğini icra edememelerinin makul bir gerekçesi olmadığı, bu durumun ölçüsüz bir cezalandırmaya dönüşebileceği belirtilerek kuralın Anayasa'ya aykırı olduğu ileri sürüldü.
AYM, kanun koyucunun tabip subaylar hakkında belirli sürelerle öngördüğü mecburi hizmet yükümlülüğüne uyulmaması hâlinde yaptırım öngörmesi konusunda takdir yetkisi bulunduğunu bildirdi. Ancak bu yaptırımların çalışma hakkı, özgürlükler ve kamu hizmetine girme hakkı gibi temel hakları sınırlandırırken makul bir denge sağlanması gerektiğini vurguladı.
Kurallarda öngörülen yaptırım, tabip subayların mahkeme veya disiplin kurulu kararıyla ilişiklerinin kesilmesi şartına bağlandı. Böylelikle, Türk Silahlı Kuvvetlerinden ayrılan tabip subaylar hakkında belirli koşullar dışında herhangi bir yaptırım uygulanmamakta. Ancak bu kurallar, ilişiği kesilen tabip subayların bağımsız olarak veya özel kuruluşlarda ve kamu kurumlarında hekimlik mesleğini icra etmelerine yasak getiriyor.
AYM, bu yaptırımın ağırlığı hususunda da mecburi hizmet süresinin tamamlanamayan kısmına bağlı olarak değişkenlik gösterdiğine hükmetti. Ancak bu durumun, ilişiği kesilen tabip subayların uzun süreler boyunca hekimlik mesleğini icra edememeleri sonucunu doğurabileceği ve bu durumun aşırı bir külfet olduğu kanaatine varıldı.
Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi, kuralın kamu düzeninin sağlanması amacı bakımından orantılı olmadığına ve çalışma hakkı ile özgürlüklerin ve kamu hizmetine girme hakkının ölçüsüz bir şekilde sınırlandırıldığına hükmetti ve kuralı Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti.