TEPAV: Maaşlarda sınırlı artış bütçe açığını büyütecek
Bütçe yönetiminde kredibilitenin sağlanması için mali risklerin detaylı olarak analiz edilmesi ve belirlenen mali tedbirlerin hızla uygulamaya alınması gerektiği belirtildi.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), 2025 yılı bütçe hedeflerine ilişkin yayımladığı değerlendirme raporunda, maaş artışlarının sınırlı kalması ve düşük büyümenin bütçe açığını olumsuz etkileyeceğini vurguladı. Raporda, enflasyonun beklentilerin üzerinde seyretmesi halinde kamu harcamalarında ciddi bir baskının oluşacağı ve bütçedeki risklerin büyüyeceği ifade edildi.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), "2025 Yılı Bütçe Hedeflerinin Program ve IMF Öngörüleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Kamu Maliyesi Açısından 2025 Yılında Muhtemel Zorluklar" başlıklı raporunda, 2025 yılı bütçesinin olası zorluklarına dikkat çekti. Merkez Direktörü ve Program Danışmanı Hakan Yılmaz tarafından hazırlanan raporda, para politikasının başarılı olabilmesi için maliye politikasında tutarlılık sağlanmasının gerekliliği vurgulanırken, "Orta dönemde mali başarının sürdürülebilir kılınabilmesi için ikinci nesil reformların bugünden uygulanmaya başlanması şarttır" ifadesine yer verildi.
Enflasyon ve Harcamalar Üzerinde Baskı
Raporda, "Enflasyonun yüksek seyretmesi, ilave tedbir alınmadığında özellikle kamu harcamaları üzerinde ciddi bir baskı yaratacak" denildi. Düşük büyümenin, ekonominin beklentilerin üzerinde daralmasına yol açabileceği belirtilerek, bunun vergi tahsilatını doğrudan azaltırken sosyal harcama programlarına yönelik mali baskıyı artıracağı ifade edildi. TEPAV, 2025 yılında gelirlerin enflasyon nedeniyle kısmi olarak olumlu etkilenmesi beklense de, düşük büyümenin bütçe açığını büyüteceği görüşünü paylaştı. Raporda, bütçenin çeşitli risk unsurları barındırdığı ve bu risklerin yönetilebilmesi için daha güçlü mali tedbirlerin gerekli olduğu vurgulandı.
Maaş Artışları ve Bütçe Yetersizliği Riski
Raporda öne çıkan bir diğer önemli nokta ise maaş artışlarının enflasyona bağlı olarak yetersiz kalma riski oldu. TEPAV, "Hedeflenen enflasyonun yukarı yönlü sapmasıyla birlikte 2025 yılında kamu çalışanlarına yönelik ödenecek personel giderlerinin yetersiz kalması muhtemeldir" ifadesini kullandı. Raporda özellikle yılın ilk yarısında yapılacak artışlar ile 2024 yılının son üç ayında gerçekleşecek zamların personel maliyetlerini belirleyeceği belirtildi. 2025 yılı için enflasyon farkının 4 puan olarak hesaplanması durumunda, maaş artışlarının yıllık ortalamada yüzde 15-16 bandına, enflasyon farklarıyla birlikte ise yüzde 23-24 bandına ulaşabileceği öngörüldü. İlk altı aylık enflasyonun yüzde 6'yı aşması halinde, kamu personel ödeneklerinin yüzde 10'un üzerinde artması gerektiği ifade edildi.
Cari Transferler ve Sosyal Harcamalar
TEPAV, cari transferlerdeki risklere de dikkat çekerek EYT'den emekli olanların sayısındaki artışın ve enflasyon sapmasının, EYT harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın (GSYH) yüzde 2'sine ulaşabileceğini belirtti. Ayrıca, düşük büyüme ve işsizlik oranının artışıyla birlikte, kamu harcamalarındaki genişleme baskısının da artması bekleniyor. TEPAV, bu durumun özellikle yoksul hanelere yapılan yardımlar ve KİT'lerin görev zararları üzerinden cari transferleri yükseltebileceğini kaydetti.
Yatırım Maliyetlerinde Risk Artışı
Raporda, yatırım maliyetlerinde de artış riski olduğuna işaret edilerek, yatırım programında rasyonalizasyon çalışmalarının yapılmamasının yatırım projelerinde maliyet artışlarına yol açabileceği ifade edildi. Özellikle son üç yılda artan yatırım projelerinin devam ettirilmesi halinde maliyetlerin büyüyebileceği ve bütçe hedeflerine ulaşılmasının zorlaşabileceği vurgulandı. TEPAV, sektörel önceliklendirme yapılması gerektiğini belirterek, projelerin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi ve gereksiz maliyetlerin azaltılması gerektiğini dile getirdi.
Deprem Maliyetleri de Bütçeyi Zorlayacak
TEPAV, 2025 yılı bütçe hedeflerinin deprem maliyetlerinden de olumsuz etkilenebileceğini kaydetti. Raporda, deprem sonrası yapılması gereken harcamaların sermaye transferleri kaleminde baskı oluşturacağı ve bu nedenle bütçede ek maliyet yaratacağı ifade edildi. Deprem bölgesinde gerçekleştirilecek yeniden yapılandırma çalışmaları nedeniyle sermaye transferleri ödeneğinde beklenenden daha yüksek bir artış olabileceği uyarısı yapıldı.
TEPAV raporunda, bütçe yönetiminde kredibilitenin sağlanması için mali risklerin detaylı olarak analiz edilmesi ve belirlenen mali tedbirlerin hızla uygulamaya alınması gerektiği belirtildi. 2025 yılı bütçesinin uzun vadeli hedefleri destekleyebilmesi adına güçlü ve çok yönlü mali politikaların önemine değinen TEPAV, iletişim programları ile kamuoyunun bu sürece dair bilgilendirilmesinin önem taşıdığını vurguladı.