Türk lirası neden değer kaybediyor?

Son haftalarda Türk Lirası'nın (TL) dolar ve euro karşısındaki değer kaybı hızlandı. Dolar hafta başında 34 lira seviyesini aşarak yeni bir rekor kırarken, euro da ilk kez 38 lirayı geçti. Yıl başından bu yana TL, dolar ve euro karşısında yaklaşık %16 değer kaybetti.

Para Politikası ve Merkez Bankası'nın Rolü

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), önceki sıkı para politikasının TL'nin değer kazanmasına yol açtığını belirtmişti. TCMB Başkanı Fatih Karahan, Temmuz ayında yaptığı açıklamada, "Nominal ya da reel bir kur hedefimiz yok; amacımız sıkı para politikasıyla Türk lirası varlıkları cazip hale getirmek ve bunlara talebi artırmak" demişti. Ancak, bu yaklaşım TL'nin aşırı değerlenmesine neden oldu.

Reel Efektif Kur ve İhracat

Reel efektif döviz kuru, TL'nin diğer para birimlerine göre gerçek değerini ölçer. TCMB verilerine göre, Temmuz 2023'ten bu yana reel efektif kur düzenli bir şekilde artış gösterdi. Bu durum, ihracatçılar için olumsuz; çünkü ihracat daha pahalı hale gelirken, ithalat ucuzladı ve ticari rekabetçiliği azalttı.

KKM ve Ekonomi Politikaları

Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulaması, TL'nin değerini artırmak için kullanıldı. Ancak, KKM'ye olan talep azaldı ve bu durum bütçeye yük oluşturdu. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, KKM stokunun geçen yıl Ağustos'a göre 1,5 trilyon lira azaldığını belirtti.

Kredi Erişimi ve Ekonomik Sıkışma

TL'nin aşırı değerlenmesi, kredi erişimini zorlaştırdı. Özellikle döviz kredilerine erişemeyen küçük ve orta ölçekli şirketler bu durumdan olumsuz etkileniyor. Cambridge Üniversitesi'nden Doç. Dr. Özge Öner, "Kredi muslukları kısıldı ama sıfırlanmadı" diyor ve sektördeki sıkışmanın sürdürülemez bir hal aldığını belirtiyor.

Faiz İndirimleri ve Ekonomi Politikaları

Ekonomi yönetimi, faiz indirimleriyle TL'nin reel değerlenmesini yavaşlatmayı planlıyor. İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran, TCMB'den Kasım ayında 250 baz puanlık bir faiz indirimi beklediklerini açıkladı. Ancak, Berlin Ekonomi ve Hukuk Okulu'ndan Doç. Dr. Ümit Akçay, faiz indirimlerinin olumsuz etkiler yaratabileceğini belirtiyor. Akçay, "TL'nin reel olarak değerlenmesinin istenmeyen sonucu, ekonomi politikasının kilitlenmesi" olduğunu söylüyor ve faiz indirimlerinin zorlaştırılacağını ekliyor.

Sonuç

TL'nin değer kaybı, para politikaları, ekonomik sıkışma ve kredi erişimindeki zorluklar gibi bir dizi faktörden kaynaklanıyor. Merkez Bankası'nın uyguladığı politikalar ve ekonomideki genel belirsizlikler, TL'nin değer kaybını hızlandırmış durumda.